Mjólk

Arndís Hrönn Egilsdóttir schittert als IJslandse boerin die een groot persoonlijk verlies omzet in een daad van verzet. Een onderhoudend, hoewel ietwat voorspelbaar drama over corruptie waar je die niet direct verwacht.

Een nieuw IJslands genre? Onopvallende vrouw ontpopt zich onverwacht als activist. Vorig jaar in Woman at War zagen we een koordirigente die in haar strijd tegen een foute aluminiumindustrie een hoogspanningslijn saboteert. Een andere IJslandse filmmaker, Grímur Hákonarson, komt nu met Mjólk, een laconiek drama waarin boerin Inga ons hart steelt door na de raadselachtige dood van haar man de strijd aan te binden met een corrupte zuivelcoöperatie.

Regisseur Hákonarson kennen we van de tragikomedie Rams (2015) over twee norse schapenboeren. De filmmaker – zijn grootvader was boer – is goed bekend met de snel veranderende wereld van het IJslandse platteland. Mjólk schetst een overtuigend beeld van een traditioneel milieu onder druk. Dat gaat verder dan ruige schilderachtigheid of bijna documentaire details van stoere landbouwmachines. De toon van de opening met de moeizame geboorte van een kalf blikt vooruit op wat komen gaat.

Ooit waren er veel boerencoöperaties op IJsland. Maar in de film is het idealisme van vroeger veranderd in de arrogantie van een monopolist die meer aan zichzelf denkt dan aan de boeren. Deze IJslandse plattelandsthriller is meer dan een curiositeit, want sluit aan bij economische en politieke veranderingen die overal in de wereld plaatsvinden.

Inga’s melkboerderij zucht onder zware schulden en alleen de coöperatie lijkt nog bescherming te bieden. Maar als haar man verongelukt en Inga, gedreven door verdriet en koppigheid een verklaring zoekt, ontdekt ze dat het veel schimmiger is. Op Facebook neemt ze het woord ‘melkmaffia’ in de mond. Een beetje onbesuisd misschien, maar toch. Een boer die zijn kunstmest niet van de coöp afneemt maar veel goedkoper in Reykjavik bestelt kan er zeker van zijn dat hij zijn melk in de goot kan laten lopen. Hetgeen Inga, wanneer ze niets meer te verliezen heeft, inspireert tot een tamelijk hilarische en provocerende actie.

Afgezien van het typisch IJslandse karakter bewandelt Mjólk als sociaal-realistisch drama betrekkelijk vertrouwde paden. De kracht schuilt vooral in de rake parallel tussen Inga’s rouwproces en haar bewustwording. In haar dragende hoofdrol zorgt Arndís Hrönn Egilsdóttir met minimalistisch spel voor aangrijpende momenten. Een enkele blik kan zowel verbijstering als verdriet en kracht uitstralen. Een overtuigende uitdrukking van de ervaring van een groot verlies. Haar strijd tegen de melkmaffia wordt dan een soort metafoor voor rouwverwerking.

In de andere brandende kwestie, hoe het idealisme is vervlogen en hoe de boeren in de greep van een paar coöperatiebonzen zijn geraakt, moet genoeg materiaal voor een spannende tv-serie zitten. Mjólk gaat daar echter niet al te diep op in. Die plotlijn is onderhoudend genoeg, maar redelijk voorspelbaar. Al stemt de afronding toch tevreden.