Miel-Emile
De waarden van het hart
In La vie de Jean-Marie volgde Peter van Houten een priester van Nederlandse komaf in de Pyreneeën. In Miel-Emile ligt de focus op diens broer Emile, die vertelt over tegenslagen en levenswijsheid.
Je kunt als filmmaker werelden vol mensen scheppen om te ontdekken wie we zijn. Je kunt ook de wereld van één mens laten zien en zo iets te weten komen over hoe een leven in elkaar kan steken en proberen uit te puzzelen wat iemand maakt tot wie hij is. In La vie de Jean-Marie (2015) volgde Peter van Houten de oude priester Jean-Marie die in de Pyreneeën vijfentwintig gehuchten onder z’n hoede heeft. Zijn Nederlandse vader Pierre Raijmakers had daar in de buurt in 1948 een berg gekocht om er een soort paradijs te creëren terwijl hij aan zijn sculpturen werkte.
In dezelfde persoonlijke, geduldig observerende stijl was Van Houten ondertussen ook al bezig met de opnamen voor een tweede film, Miel-Emile over een ander lid van het gezin: broer Emile. Was het drama in Jean-Marie’s leven dat hij op jonge leeftijd door zijn grote liefde werd afgewezen, de nu bijna tachtigjarige Emile had het een stuk zwaarder te verduren. Als jongen en later ook als man. Vader Pierre stond dan misschien het paradijs voor ogen, hij was geen vergevende god.
Alleen van tegenslag werd een mens beter, vond vader, dus hij heerste met oudtestamentische overgave. Brieven van Miels moeder, in voice-over voorgelezen door zijn dochter Rilke, geven het beeld van een intelligente en gevoelige vrouw die leed onder de tucht van een tiran. Miel heeft duidelijk een haatliefde-verhouding met de man. Hij wilde nooit onder een betonnen plaat begraven worden, grinnikt Emile. En nu ligt hij onder een betonnen plaat.
Het is niet helemaal duidelijk of het alleen nieuwsgierigheid is die Peter van Houten drijft om deze levens te laten zien. Er schuilt ook iets van liefde of vriendschap in de beelden. Hier nog meer dan in zijn vorige film. In de manier waarop Miel lange tijd niks hoeft te zeggen, in de intimiteit die de lens probeert te geven als hij zijn ideeën over het bestaan vertelt. Je voelt ook dat Van Houten zich bekommert over de tragiek van Emile’s leven en bewondering heeft voor de persoonlijke groei waarmee hij rust heeft gevonden. Hij leeft naar eigen zeggen volgens de waarden van het hart.
Die focus op groei en op omgaan met tegenslag, maar ook het oog voor de (prachtige) omgeving geven de film iets spiritueels, transcendentaals misschien. Wie weet is dat wat zoveel mensen aantrok in La vie de Jean-Marie. Het is niet eens nostalgie die Van Houten laat zien, want de verhalen lijken zich bijna buiten de tijd af te spelen. Het zijn de liefde voor de grond en de aandacht die door de broers genomen wordt voor mensen, dieren en dingen die kijkers herkennen en die Van Houten met zijn geheel eigen stijl volkomen respecteert.
