Marketa Lazarová

De oorlog van allen tegen alles woedt in volle fantastiek in de Middeleeuwen van Marketa Lazarová, een strijd waarin alleen deze geestverruimende filmervaring zelf de overwinnaar is.

Marketa Lazarová is al zoveel dingen genoemd — een cultfilm, de beste Tsjechi­sche film ooit gemaakt, de enige echte film over de Middel­eeuwen, de beste film die je nooit zag (en de meest onbegrijpelijke) — dat het lastig is om nog een nieuwe reden te verzinnen om hem aan te prijzen. Behalve dat deze Tsjechische zwartwitfilm uit 1967 echt gezien moet worden, en nog door veel te weinig mensen is gezien. Hij was een paar jaar geleden ter gelegenheid van de dvd-uitbreng een kleine Geheimtip onder Nederlandse cinefielen inclusief een aantal meer of minder officiële vertoningen, maar het lijkt erop dat de opname in het Previously Unreleased-programma van dit jaar tocht echt de eerste Nederlandse release is. Het grote verschil met 2008 is dat we nu Game of Thrones hebben, en dus een heel nieuw publiek met interesse in de mythische middeleeuwen. En het grote voordeel is dat de Game of Thrones-fans wel wat gewend zijn, dus dat de experimenten van Marketa Lazarová hen wel eens heel goed zouden kunnen bevallen (plus: kijken naar de 162 minuten durende film is bijna bingewatchen). Regisseur František Vlá?il baseerde zich op een boek van landgenoot Vladislav Van?ura dat ons meeneemt naar de 13^de eeuw en de eeuwigdurende strijd tussen geloof, bijgeloof en volksgeloof die in volle gang was. Daarmee ontspruiten natuur­­lijk andere motieven uit de modder: mens versus natuur, menselijkheid versus geweld, liefde versus haat en hoe de strijd tussen goed en kwaad zich verder openbaart. Maar dan, de plot, of moeten we zeggen het complot tegen de plot? Er zijn verschillende strijdende partijen die een beetje houvast geven: de perfide Kozlik-broers Mikolas — de menselijke wolf — en de eenarmige Adam (wiens vader hem met een bijl te lijf ging na een incestueuze verhouding met zijn zus) kidnappen een Duitse ridder, en koopman Lazar, vader van de mooie Marketa die aan het klooster is beloofd, laveert daar zoals een koopman betaamt een beetje tussendoor.
Voor de rest is het een stilistisch spektakel, een wervelstorm, en we hadden het kunnen weten, aangezien de film zichzelf aan het begint afficheert als een bijeengeraapte rapsodie: close-ups worden afgewisseld door deep focus-perspectieven waar Orson Welles een beginneling bij lijkt. Alles is extreem, het beeld wordt afgeplat, vervormd, vertekend door het gebruik van allerlei mogelijke lenzen. Al bestaat de kans dat je je dat allemaal maar inbeeldt omdat de film zo geestverruimend en hallucinant is.

Dana Linssen