MAR ADENTRO

De kunst van het ontsnappen

  • Datum 09-12-2010
  • Auteur
  • Gerelateerde Films MAR ADENTRO
  • Regie
    Alejandro Amenábar
    Te zien vanaf
    01-01-2004
    Land
    Spanje/Frankrijk/Italië
  • Deel dit artikel

Mar adentro, winnaar van de Grote Juryprijs in Venetië, is Alejandro Amenábars fijnzinnige film over een volledig verlamde man die jarenlang vocht om te mogen sterven.

Als regisseur maar ook als boekhoudende en tandenflossende mens moet je losjes aan je eigen scenario ontsnappen. Dat is het idee. Voorgeschreven regels en voorspelbare acties en reacties laat je in de caravan liggen, op de set ga je af op intuïtie en verlangen. Maar ontsnappen is lastiger als de afloop van je verhaal in steen is gehouwen. Want hoe ontkom je aan het onontkoombare?
Duizendpoot Alejandro Amenábar (Thesis, Abre los ojos, The others) koos niet voor de makkelijkste weg met Mar adentro (de zee van binnen). Zijn belangrijkste personage kan door verlamming alleen zijn hoofd bewegen en hij ligt behalve een lyrische vlucht over de heuvels de hele film in bed. Én hij moet aan het eind van de film sterven. Daarmee verklap ik niks want die climax was zes jaar geleden integraal op de Spaanse nationale televisie te zien.
Ramón Sampedro brak op zijn vijfentwintigste zijn nek bij een duik in ondiep water en lag de volgende dertig jaar volledig verlamd op bed, uitkijkend over het Noord-Spaanse kustlandschap. Achter de heuvels was de zee te horen die hem zijn kooi bezorgde maar die met het geruis van de golven ook elke dag weer de vrijheid liet horen. Sampedro was klaar, hij zag geen waardig leven meer, hij wilde alleen nog waardig sterven. De Spaanse regering weigerde. Want wie was hij om over zijn eigen leven te beslissen?
Amenábar riskeerde een pamflettistisch monstrum af te leveren dat zich uitsprak vóór of tegen euthanasie én hij riskeerde een volstrekt voorspelbare plot waarin iedereen de seconden naar het einde aftelde. Hij moest dus ontsnappen aan de vorm en aan de inhoud.

Stille storm
Mar adentro is niet vóór of tegen euthanasie, de film is vóór én tegen en dat heeft naast het subtiele scenario veel te maken met het Spaanse acteerkanon Javier Bardem, die Ramón gestalte geeft.
Bardem legt, overweldigend acterend met alleen zijn hoofd, een stille storm in dat bed. Zo extravagant als hij gestalte gaf aan de Cubaanse dichter Reinaldo Arenas in Before night falls, zo ingetogen laat hij Ramón Sampedro zien. Hij is onderkoeld vuur. Door zijn helderheid en overtuigingskracht vraag je je af waarom deze man dood wil. Iemand die de wil heeft om dertig jaar voor de dood te vechten, wil eigenlijk blijven leven, kun je denken. Maar zo zwart-wit is het natuurlijk niet en Bardems fijnzinnige acteerwerk maakt dat we alle grijstinten te zien krijgen. Hij voorkomt in zijn eentje dat Mar adentro een voorspelbare rit naar het einde wordt.
Jammer genoeg krijgt hij nauwelijks tegenspel. In hun eenzijdigheid zijn de andere karakters eerder een klankbord voor Sampedro’s gedachtegoed dan op zichzelf staande personages. Maar het is allemaal niet genoeg om Bardems naturalisme naar beneden te halen.
Bardem straalt gek genoeg levenslust uit en maakt tegelijkertijd begrijpelijk waarom Sampedro dat verlangen niet langer voelt. Sampedro’s kijk op leven en dood wordt vanzelfsprekend en onweerlegbaar. Daardoor kan hij aan het eind ontsnappen. En wij niet.

Ronald Rovers