BEFORE NIGHT FALLS

Before night falls is de tweede film van schilder Julian Schnabel, die eerder een kunstenaarsportret maakte van de New-Yorkse graffiti-artiest Jean-Michel Basquiat en nu de Cubaanse dichter Reinaldo Arenas in het groen en geel van zijn geboortegrond schildert.

Alles wat riskant is aan een kunstenaarsportret, extensieve voice-overs, een mengeling van feit en fictie, het gebruik van archiefmateriaal, tussentitels met jaartallen en een bijna-heiligverklaring van de hoofdpersoon, doet Julian Schabel in de biopic van Reinaldo Arenas (1943-1990). Zijn tweede film, Before night falls, is gebaseerd op diens autobiografie. Maar er is een wonder gebeurd tussen de groene bomen waar dichter Arenas zijn jeugd doorbracht en het water dat hij in zijn gedichten bezong als levensgever en -nemer.
Schnabel schildert het celluloid met een fijngevoeligheid voor kleur en compositie die zijn eigen schilderijen veel minder prijsgeeft. Donkerdroomgroen begint de film, om via opgewekte kinderkleurtjes steeds roder en duisterder te worden. Een beheerst gehanteerde handheld-cameravoering zorgt voor intimiteit en een realisme dat niet van ‘lijken op de realiteit’ afhankelijk is, maar van het gevoel erbij te zijn als toeschouwer. De beelden nemen je mee door hun levenslust en schoonheid. En het houterig acteren uit zijn debuut Basquiat heeft plaatsgemaakt voor de zwier van Javier Bardem (nota bene een sekssymbool uit de kitschfilms van Bigas Luna), die Arenas’ levensvreugde uitstraalt alsof hij lichtgeeft. Een Oscarnominatie en diverse acteerprijzen waren daarvan het gevolg.
De Cubaanse dichter schreef tientallen verhalen en gedichtenbundels, vol strijd en homoseksualiteit. Dat waren twee zaken die in het Cuba van de jaren zestig moeilijk verenigbaar waren. Met als gevolg een toenemend gemarginaliseerd bestaan, dat uitmondde in een verblijf in de gevangenis en uiteindelijk in een vlucht naar de Verenigde Staten. Maar in het paradijs van de vrijheid was er net de nieuwe ziekte aids, waaraan hij uiteindelijk stierf.

Bon Bon
Een bijzondere episode van de film is de periode dat Arenas in de gevangenis doorbracht en wist te overleven door brieven te schrijven voor analfabete medegevangenen. Johnny Depp treedt daarin op als de flamboyante travestiet Bon Bon (die op een heel aparte manier hoofdstukken van Arenas’ werken naar buiten smokkelde) en als luitenant Victor. Twee homoseksuele clichéfantasieën, die door Schnabel en Depp net op het randje van de goede smaak werden geënsceneerd. Deze dubbelrol onthult op een speelse manier ook de dubbelzinnigheid van Arenas’ poëzie, zoals die in de film veelvuldig wordt geciteerd, waarin alle emoties twee kanten hebben. Een politieke betekenis krijgt hij door het feit dat wie een vriend binnen de gevangenismuren leek, daarbuiten heel wel een vijand kon zijn. Zo achterdochtig was de Cubaanse maatschappij, zo in de schaduw moest de homoseksueel zich voortbewegen. Alles heeft twee gezichten. Seks is een wapen, een vlucht of een zeldzaam moment van werkelijk vertrouwen.
Dat leidt naar de eenzaamheid van het einde, als de film iets te lang voortsukkelt, omdat er nu eenmaal een werkelijk leven moet worden afgerond.

Dana Linssen