Malintzin 17

De Filmkrant en Critics’ Choice VIII Re/United presenteren first look-reviews van de films in de IFFR Tiger Competitie van 2022. In Malintzin 17 bewerkte de Mexicaanse Mara Polgovsky beeldmateriaal dat ze van haar overleden broer en filmmaker Eugenio Polgovsky vond tot een documentaire over kijken die het alledaagse bijzonder maakt.

Nadat de Mexicaanse filmmaker Eugenio Polgovsky plotseling overleed, vond zijn zus Mara beeldmateriaal dat hij maakte terwijl hij samen met zijn jonge dochter naar een stilzittende duif keek. De kleine documentaire die uit dit archiefmateriaal ontstond, gaat net zo goed over die duif als over diegenen die de duif observeerden.

Er gebeurt iets als je een lange tijd naar een object kijkt. Wanneer je van dezelfde boom de bladeren ziet groeien en hem ze dan weer ziet verliezen, wanneer je een kat elke dag door de buurt ziet patrouilleren. Het is het soort kijken waaraan we de afgelopen twee jaar misschien meer gewend zijn geraakt, een kijken naar hetzelfde object vanuit hetzelfde oogpunt — zoals een landschapsschilder telkens wordt aangetrokken tot meer van hetzelfde, hetzelfde paar bomen — waardoor iets alledaags bijzonder wordt.

Een nest op een bundel elektriciteitskabels
Malintzin 17, vernoemd naar het adres van het appartement waarin de inmiddels overleden Mexicaanse filmmaker Eugenio Polgovsky met zijn vijfjarige dochter Mile woonde, is een film over die manier van kijken. In de film observeren vader en dochter zeven dagen lang een duif die bijna onbeweeglijk broedt op een nest dat ze heeft gebouwd boven op een bundel elektriciteitskabels.

De kleine documentairefilm, bestaande uit opnamen gemaakt door Eugenio en na zijn onverwachte overlijden in 2017 gevonden en gemonteerd door zijn zus Mara Polgovsky, verpakt meerdere verhaallagen in een schijnbaar onbeduidende daad van observatie. Er is iets fascinerends aan het beperkte perspectief van de film, iets waar filmmakers sinds Alfred Hitchcocks Rear Window al gebruik van maken, maar wat wordt versterkt door het feit dat Malintzin 17 de status van documentaire heeft. Elke mooie opname lijkt bijna per ongeluk, een toevalstreffer.

Malintzin 17 gaat niet over die ene duif, niet echt ten minste. De film gaat net zo goed over het beschouwde als over de toeschouwer, net zozeer over de duif als over Eugenio en Mile. Eugenio is net zo nieuwsgierig naar de duif als hij is naar zijn dochters beeld van de duif, de beweegredenen die zij aan de duif toeschrijft en die weer iets verraden over haar begrip van de wereld. Hoe kan een vogel zo lang stilzitten?, vragen vader en dochter zich af. Ze kunnen bijna niet geloven dat de duif echt is. Maar zij zitten zelf ook dagenlang bijna roerloos te kijken.

Leeg nest
De duif, van wie het lege nest aan het eind van de film het diepe verlies reflecteert dat voor Mile zal komen, is ook een griezelige voorbode. Het is inderdaad de context van Eugenio’s vroegtijdige dood (die overigens in de film niet wordt aangekaart) die Malintzin 17 iets magisch geeft. Daarbij doemt de vraag op waarom Mara Polgovsky niet heeft gekozen voor de meer voor de hand liggende vorm van de essayfilm, een medium dat haar de kans zou hebben gegeven om te reflecteren op de beelden vanuit de wetenschap van Eugenio’s overlijden. Nu hangt een deel van de emotionele resonantie van het beeldmateriaal af van de bekendheid van de kijker met de ontstaansgeschiedenis van de film, iets dat volledig buiten het scherm plaatsvindt.

“Wat is film?”, vraagt Eugenio tijdens een van hun eerste draaidagen aan zijn dochter. “Filmen is iets kopiëren”, antwoordt ze. Het is een mooie gedachte, kenmerkend voor de naïviteit van een kind. De kijker weet immers wel beter: film is geen kopie van de werkelijkheid. De gefilmde handen van Eugenio zullen geen vervanger zijn voor zijn echte handen. Maar toch: in het beeld van een object zit ook iets van de maker verborgen. Het bekekene verraadt iets over de kijker. Dat is, zeker in het geval van Malintzin 17, een troost.

De competitiefilms van IFFR 2022 zijn nu online te zien voor geaccrediteerde professionals en worden later dit jaar vertoond in Nederlandse bioscopen. Deze recensie werd geschreven i.h.k.v. Critics’ Choice VIII Re/United.