LOS AMANTES DEL CÍRCULO POLAR

Van de poolcirkel tot een papieren vliegtuigje, alles hangt met elkaar samen in Los amantes del círculo polar, de vierde film van de Spaanse regisseur Julio Medem. Verstokte romantici kunnen hun hart ophalen bij dit ongewone liefdesverhaal. Toeval bestaat niet, alles is voorbestemd.

De mens heeft flink wat subwerelden met eigen regels verzonnen om enige orde in onze chaotische wereld te scheppen. Religie, kunst, justitie, het schaakspel en zebrapaden, om maar wat te noemen, geven ons enig houvast. Om diezelfde reden geloven sommige mensen niet in het toeval, maar denken ze dat er werkelijk zoiets als een lotsbestemming bestaat. Het idee dat het leven zinloos is, is natuurlijk ook niet te verdragen. Soms kunnen films een beetje troost bieden. Zoals Julio Medems nieuwste film Los amantes del círculo polar, waarin zelfs het kleinste detail betekenis heeft en alles met elkaar samenhangt.
De geliefden uit de titel, Otto en Ana, weten vanaf de eerste ontmoeting dat ze bij elkaar horen. Ze zijn acht jaar oud. Zwijgend zitten ze op de achterbank van de auto terwijl hun ouders voorin verliefd op elkaar worden. Eenmaal tiener en stiefbroer en -zus zoenen ze elkaar voor het eerst boven een aardrijkskundig boek over de poolcirkel, die later in hun liefdesleven een cruciale rol zal gaan spelen. Het is een van de vele ogenschijnlijk onbelangrijke details dat later van groot belang blijkt te zijn. Het is sowieso opletten geblazen, want afwisselend wordt het perspectief van Otto en Ana op dezelfde gebeurtenissen gegeven, zodat we beide versies van hun romance kunnen vergelijken.

Cirkels
In de vorige drie films van de Baskische regisseur Medem (Vacas, La ardilla roja en Tierra) werd al duidelijk dat hij niet schroomt om grote thema’s als de kosmos, de tijd en het geheugen te koppelen aan wat aardsere fenomenen als de koe, de camping en de insectenverdelging. Het leverde twee vreemde, sprankelende films op en één die helaas aan zijn pretenties ten onder ging (Tierra).
Los amantes del círculo polar is wat minder gewaagd dan Medems vorige films. Geen koeien die als tijdmachines fungeren (Vacas), geen rockgroep die midden in de woestijn op de trommels slaat (La ardilla roja). Medem richt zich nu vooral op de liefdesgeschiedenis van twee zoekende mensen over een tijdspanne van pakweg twintig jaar, wat niet wegneemt dat de film net als zijn eerdere wederom propvol metaforen zit. Door de gehele film heen zijn cirkels en cycli geweven.
Om te beginnen die poolcirkel, waar eens in het jaar de middernachtszon aan de horizon kleeft. Ook de namen van Otto (Fele Martinez) en Ana (Najwa Nimri), beide palindromen, wijzen op de rode draad in de film: het begin is het einde, en het einde het begin. Daartussenin is er beweging, en in de film wordt dat verbeeld door een steeds weer terugkerend vliegtuig. In het begin van de film is dat vliegtuig nog van papier. De kleine Otto strooit er een paar over het schoolplein uit, want hij wil iedereen deelgenoot maken van de vraag die hij erop heeft geschreven. "De belangrijkste vraag van het leven", glimlacht zijn vader na het lezen. We zullen die vraag nooit te horen krijgen.

Bedwelmend
Jaren later is Otto zelf piloot geworden, van een postvliegtuigje dat pendelt tussen Finland en Spanje. Op een van zijn vluchten vervoert hij een pakketje dat aan hemzelf is gericht en door Ana vanuit Lapland is verstuurd. Daarbij speelt een nog groter toeval een rol: Ana heeft in Lapland de man ontmoet waarnaar Otto is vernoemd, een voormalige Duitse soldaat die door Otto’s grootvader is gered. De cirkel is weer rond, zo rond als die in het echte leven waarschijnlijk nooit zal kunnen worden.
De inhoud van Los amantes del círculo polar doet denken aan Kieslowski’s La double vie de Véronique. Medem heeft zijn thematiek, het toeval en het lot, zo mogelijk nog dikker aangezet, waardoor je niet het gevoel krijgt dat hij je de werkelijkheid wil laten zien. De film is eerder een bedwelmend substituut voor de werkelijkheid, een sprookje waarin alles kan gebeuren. Want het is onwaarschijnlijk dat mensen in het echte leven voor elkaar zijn voorbestemd, maar voor de duur van de film wil je daar graag in geloven.

Mariska Graveland