Lola Rennt

Marionetten in een tijdsmachine

Lola (Franka Potente) rent drie keer dezelfde route

Zijn Wintersleepers draait nog volop in de bioscopen, maar de Duitse regisseur Tom Tykwer houdt niet van stilzitten. Net zo min als de heldin uit zijn nieuwste film Lola rennt. Lola is een jonge vrouw die haar minnaar binnen twintig minuten uit de nesten moet helpen, maar belandt vervolgens in een kluwen van toeval en lotsbeschikking.

Het lijkt niet veel: twintig minuten. Wat kan er nu in twintig minuten allemaal gebeuren, zodat er voldoende stof is voor een onderhoudende speelfilm. Eerlijk gezegd gebeurt er in Lola rennt ook niet zo heel veel, maar het gaat vooral om de razend knappe wijze waarop het verteld wordt.

Lola heeft twintig minuten de tijd om ergens 100.000 Mark vandaan te halen. Het geld is voor haar minnaar, die als geldkoerier voor een bende werkt en door een stommiteit het geld is kwijtgeraakt. Lola ziet maar één oplossing: haar vader die als directeur op een bank werkt. Hij is de enige die haar op zo korte termijn aan het geld kan helpen.

Maar hoe komt ze zo snel mogelijk van haar kamer naar de bank? En van de bank naar haar minnaar? In een Amerikaanse film zou Lola een taxi nemen, in een Franse haar eigen Renaultje en in een Nederlandse film zou de regisseur haar waarschijnlijk op een fiets laten springen. Maar de Duitse Lola zet het op een lopen. Ze rent zoals er nog nooit iemand in een film gerend heeft, met uitzondering misschien van Dustin Hoffman in Marathon Man. Maar die rende voor zijn eigen leven en Lola rent voor dat van haar geliefde. Op het moment dat het misgaat, besluit ze de tijd stil te zetten en opnieuw een poging te wagen.

Toekomstige levens
Tom Tykwer (Wuppertal, 1964) heeft één grote obsessie, zo bekent hij keer op keer in interviews, en dat is het spelen met tijd. In zijn handen is een film eigenlijk een soort tijdmachine en de personages zijn als marionetten overgeleverd aan de ingevingen van deze dwangmatige tijdfetisjist.

Net als in zijn debuutfilm Die tödliche Maria (1993) wordt bijvoorbeeld het wegtikken van de minuten en seconden tergend langzaam en goed hoorbaar in beeld gebracht. Naast deze vrij letterlijke verwijzingen toont Tykwer zich in Lola rennt ook een meester in het indikken van de verteltijd. Zo krijgen we door een razendsnelle fotomontage af en toe een glimp te zien van de toekomstige levens van de achteloze voorbijgangers, die Lola op haar heroïsche tocht door de stad tegenkomt en vaak half omver loopt.

Hiermee verbeeldt Tykwer zijn overtuiging dat alles wat er gebeurt, uiteindelijk van een reeks van kleine toevalligheden aan elkaar hangt. Was Lola een tel later of een seconde eerder voorbij komen razen, dan had die vrouw met kinderwagen niet de hoofdprijs in de lotto gewonnen, maar was ze gaan werken als medewerkster van het Leger des Heils. Deze schijnbaar onontwarbare kluwen van toeval en lotsbeschikking is Tykwers andere obsessie. Lola rent dan ook niet één keer, maar liefst drie keer precies dezelfde route. De gebeurtenissen onderweg lijken wel op elkaar, maar zijn toch net even iets anders. En alleen de afloop is drie keer totaal verschillend.

Dynamisch
Op een recente bijeenkomst van de Vereniging van Nieuwe Film- en Televisiemakers ging de discussie over de vraag of alleen jongere filmjournalisten het werk van jongere regisseurs konden en mochten recenseren. Die discussie begon ten tijde van Naar de klote!, waarbij sommige oudere recensenten constateerden dat deze film niet voor hen gemaakt was. Een oudere filmcriticus reageerde door te stellen dat hij erg genoten had van Lola rennt en daarmee was deze absurde stelling voor alle aanwezigen gelukkig afdoende weerlegd.

Lola rennt is in alle opzichten een snelle en dynamische film over een stel dat uitzinnig verliefd op elkaar is en daarom alles voor elkaar overheeft. Gewoon een universeel thema dus, dat als alle goede thema’s leeftijdoverstijgend is. De echte meerwaarde van een film komt dan ook niet uit het onderwerp, maar uit de vertaling ervan door de regisseur. Tykwer is in dat opzicht een uniek talent. Hij gebruikt het volledige palet van filmische middelen — muziek, montage, cameravoering en zelfs animatie — om een simpel verhaaltje op visuele en meeslepende wijze te verfilmen.

En de acteurs dan. Ja, de acteurs blijven in deze meesterlijk gechoreografeerde film — nooit eerder werd een meisje zo mooi rennend in beeld gebracht — misschien een beetje teveel op de achtergrond. Maar Lola rennt is dan ook geen acteursfilm met lange, emotioneel geladen dialogen, maar de film van een filmmaker, die de bewegingen en de beelden weer eens in het middelpunt van de aandacht heeft geplaatst.