La siciliana ribelle

Tiener tegen de maffia

Het maffiadrama gomorra dreunt nog na, maar met la siciliana ribella belandt de volgende maffiafilm in de bioscoop. Ook nu is de glamour ver te zoeken.

Het imponerende gomorra sloeg de kijker uit het lood, omdat ieder sprankje hoop ontbrak. Het claustrofobische drama toonde meedogenloos de wurggreep van de maffia op het leven in Palermo. Wie zich niet aan de maffiaregels houdt, kan zijn begrafenis gaan regelen. Dus schikt iedereen — van afgeperste winkelier tot bange politicus — zich naar de maffiapraktijken. gomorra wordt bevolkt door maffiabazen en maffiaslaven. Er zijn geen helden. Die zijn er wel in la siciliana ribelle (De Siciliaanse rebel), dat net als gomorra de maffia demystificeert. Hoezo mannen van eer? De omschrijving lafhartige moordenaars past beter.
De film brengt een hommage aan de tiener Rita Atria, die als zeventienjarige in 1991 op Sicilië de moed had om tegen de maffia te getuigen. De dochter van een maffialid doorbrak het zwijgcordon over maffiawreedheden na de liquidatie van haar vader en haar broer. Ze zocht contact met de aanklager Paolo Borsellino, die in het begin van de jaren negentig de hoop deed opleven dat Italië werkelijk ging afrekenen met de maffia. Mede dankzij Rita werden honderden maffialeden gearresteerd en veroordeeld. De maffia sloeg echter hard terug: in 1992 werd Borsellino met een autobom in Palermo opgeblazen. De moord greep Rita, die in een safehouse in Rome leefde, zo aan dat ze een week later zelfmoord pleegde.

Muggenziften
Marco Amenta maakte twaalf jaar geleden een documentaire over Rita Atria, die hij met la siciliana ribelle heeft bewerkt tot een speelfilm. Het resultaat roept de vraag op naar het waarom. De reden zal zijn dat Amenta met een speelfilm een groter publiek hoopt te bereiken, iets wat de tiener zeker verdient. Met die motivatie is niets mis, maar Amenta heeft Rita’s levensverhaal in een nogal melodramatisch format geduwd. Het drama doet de hele tijd vermoeden dat de werkelijkheid net een tikkeltje ingewikkelder was. Natuurlijk: iedere speelfilm simplificeert de werkelijkheid, maar de ene filmmaker doet dat overtuigender dan de andere. Dat Rita een bijzonder kind was, geloven we ook wel zonder dat we zien dat ze als kleuter thuis in een analfabetische omgeving wil leren schrijven. En waarom is Rita’s schoonzus, die als eerste de maffia aanklaagde, waarna Rita haar volgde, volledig uit de film geschreven? Vond Amenta het dramatisch beter om Rita als een door iedereen verlaten, eenzame heldin te portretteren? Ze heeft nota bene samen met haar schoonzus in een safehouse gezeten.
Je kunt het muggenziften noemen, maar het gemak waarmee Amenta met de feiten omspringt, doet afbreuk aan de film. Rita’s levensverhaal is tragisch genoeg, dat hoeft niet gemanipuleerd te worden. Gelukkig vallen er ook positieve zaken te melden: de dreigende maffiasfeer — altijd kan iets gruwelijks gebeuren — en Rita’s moed komen goed uit de verf. Daarnaast is la siciliana ribelle een pijnlijk moeder-dochterdrama. “Noem je dit vrijheid? Je leeft als een rat in een hol”, bijt Rita’s moeder, die niet wil dat haar dochter tegen de maffia getuigt, haar toe als ze ondergedoken zit in het safehouse. Ze had zich achteraf liever laten aborteren, gooit ze er als uitsmijter achteraan. De maffia maakt meer kapot dan je lief is.

Jos van der Burg