L’ APPARTEMENT

L’appartement, de eerste speelfilm van de Franse regisseur Gilles Mimouni, gaat over het verlangen. De film voltrekt zich als een droom en toch is hij geheel logisch opgebouwd. Anders dan bijvoorbeeld bij Lost highway van David Lynch is alles in l’appartement te begrijpen — al moet je wel goed opletten. Het is een van die zeldzame films waarin een mysterie wordt opgelost zonder dat het daarmee verloren gaat.

Een aantal jaren terug zag ik op de BBC een mooie reclamespot voor een krant. Voor The Observer, als ik het mij goed herinner. In zo’n zes zwart-wit shots was een voorval op straat vastgelegd: man wordt van wisse dood gered door voorbij rennende punker. Ieder nieuw shot bracht nieuwe informatie, waardoor je je interpretatie van het geheel radicaal moest bijstellen. Pas na het laatste shot had je zicht op wat er echt was gebeurd, tenminste dat hoopte je. Ik vond het een magnifiek spotje. Het confronteerde je met je gemakzuchtige invullingen van wat er te zien was. De plot werkte als een puzzel waarvan je steeds weer een nieuw stukje in handen kreeg terwijl je dacht dat je hem al opgelost had. Bij ieder shot kreeg je antwoord op een vraag waarvan je niet wist dat je hem had moeten stellen.
Het spotje volgde een bekend procedé dat wel vaker wordt toegepast, in De aanslag van Mulisch bijvoorbeeld en nu in L’appartement. Een en dezelfde gebeurtenis wordt vanuit verschillende personages belicht. De personages geven niet zozeer afwijkende versies van wat er gebeurd is, maar aanvullende versies. De zorgvuldige dosering van de nieuwe details werkt hierbij als een centrifuge. De tijd keert steeds weer terug naar hetzelfde punt, en met ieder nieuw puzzelstukje word je verder de complexiteit van het verhaal ingezogen. Ieder personage wordt door persoonlijke verlangens voortgedreven, maar al deze motieven tesamen vormen het netwerk waaruit een gebeurtenis wordt samengesteld.

Soap
En zo gaat het ook bij Mimouni’s hypnotiserende L’appartement. Het verhaal begint klassiek met de held Max (Vincent Cassel), die denkt zijn verloren geliefde terug te zien, waarna hij probeert haar opnieuw te ontmoeten. Tijdens deze speurtocht denkt hij terug aan hun romance van twee jaar geleden, die ook al begon met een toevallige ontmoeting en een achtervolging, en die eindigde met haar plotselinge verdwijning. Uiteindelijk blijkt deze geobsedeerde ‘Orpheus’ echter helemaal niet de held van het verhaal te zijn, maar het object in de plot van een ander.
De ingenieuze constructie van de plot van L’appartement is niet de enige reden dat je bij deze film steeds meer op het puntje van je stoel gaat zitten. De wijze waarop het verhaal wordt verteld, steeds verschuivend in perspectief, spiegelt de inhoud. L’appartement gaat over het verlangen naar de geliefde dat met onbereikbaarheid gevoed moet worden. Alle vier de personages zijn verliefd en trachten het object van liefde te bereiken en dat gaat steeds net mis. Daarin is L’appartement eigenlijk ook gewoon een soap, met hetzelfde zuigende en frustrerende effect. Brieven komen niet aan op hun bestemming, afspraken worden verkeerd begrepen, op straat kijken mensen net de verkeerde kant op. Ook de manipulatieve kwade genius die in een soap altijd verantwoordelijk is voor alle misverstanden en fout lopende ontmoetingen, is aanwezig. Alleen anders dan in de gemiddelde soap, waarin deze figuur meestal dienst doet als de vuilnisbak van al wat in onszelf ongeoorloofd is, kan je je nu ook met háár identificeren.

Narcistisch en wijs
Ik vond L’appartement een rijke en betoverende film, ook de tweede keer. En dan heb ik het nog niet eens gehad over de ingenieuze wijze waarop Mimouni erin slaagt naar Hitchcock te verwijzen en hem te vernieuwen. Het is de enige film die ik ken waarin het verlangen wordt ingelost en toch blijft bestaan, zodat je er na afloop lang over blijft doormijmeren. Zoals bij alle goede Franse films draagt het uiterlijk van de film bij in haar betovering: de schoonheid van Parijs en haar gebouwen en de schoonheid van de mensen. De Italiaanse actrice Monica Bellucci heeft een schilderijen-gezicht waar je eindeloos naar kan kijken. Vincent Cassel (skinhead in La haine) is nu als yup en bohémien prachtig en lelijk tegelijk en sleept je mee door zijn elegante bewegingen. Maar Romane Bohringer is mijn favoriet. Net als in Les nuits fauves speelt ze ook nu geloofwaardig een complexe figuur: bang en onbevreesd, narcistisch en wijs. Het liedje ‘Le Temps’ van Charles Aznavour, tenslotte, dat — zoals alles in deze film — een paar keer terugkeert, drukt misschien het best het mijmerende gevoel uit waarmee je L’appartement verlaat. Er is geen andere tijd, zingt Aznavour luchtig en weemoedig. Een tijd van liefde, van slaap, van sterven. Het verschuift en het vervliegt. Je vergeet en je herinnert je.

Jann Ruyters