IT’S A FREE WORLD…

In it’s a free world… duikt Ken Loach opnieuw in de wantoestanden van de (sub)arbeidersklasse. Opvallend genoeg kiest hij ditmaal het vrouwelijke perspectief van een van de onderdrukkers.

De Londense alleenstaande moeder Angie (Kierston Wareing) is rond de dertig, blond uit een potje, en weet wat haar borst- en bilpartijen (immer gevat in strak leer) vermogen. Ze staat centraal in Ken Loach’ it’s a free world…, dat begint met haar ontslag als ronselaar in Polen: na opdringerige avances van een collega gooit ze hem een glas water in het gezicht en dat wordt haar niet in dank afgenomen. Ze besluit met haar huisgenote Rose zelf een bureau op te richten. In een opwelling, zoals ze alles in haar leven impulsief doet. Hoe moeilijk kan het immers zijn? De schuur van de plaatselijke kroeg wordt haar uitvalsbasis, en met de aanschaf van twee verlopen busjes is het bedrijf startklaar. Officiële rompslomp als belastingen en vergunningen kunnen later, als het bedrijf eenmaal loopt, altijd nog wel geregeld worden.
Na een historisch uitstapje met Cannes-winnaar the wind that shakes the barley (2006) is Loach met zijn nieuwe film terug op bekend terrein: een solide gefilmde aanklacht tegen de erbarmelijke levensstandaard van illegale werkkrachten, bevolkt door zeer verdienstelijke amateur-acteurs. Die drie puntjes in de titel staan er natuurlijk niet voor niets: zo vrij blijkt de wereld helemaal niet te zijn. Of het moet de vrijheid van gewetenloze geldwolven zijn om zich te vergrijpen aan naïeve Oostblokkers die gouden bergen worden beloofd.

Speelbal
David Cronenbergs recente eastern promises speelt zich in min of meer hetzelfde Londense milieu af (zij het gestileerder weergegeven). Angie toont bovendien opvallende gelijkenissen met het vrouwelijke hoofdpersonage Anna (Naomi Watts) uit die film: beiden zijn blond en ondanks hun geringe omvang niet bang om zich in hachelijke situaties te begeven. En, zeker niet onbelangrijk, beiden rijden motor. Maar de sekserollen van de mensenhandel zijn in de twee films lijnrecht tegenovergesteld. Waar eastern promises draait om de onderdrukking van Oost-Europese vrouwen (meisjes, eigenlijk), is in it’s a free world… de vrouw de onderdrukker, en zijn mannen de speelbal.
Die verhouding wordt expliciet wanneer Angie en Rose twee van hun ‘werknemers’ optrommelen voor een avondje zinnelijk genot. De scène begint als komisch intermezzo: als er in een club geen mannelijk schoon naar de gading van de dames is, sms’t Angie in weer eens zo’n opwelling twee van ‘haar’ mooiste jongens. Maar eenmaal thuis is de humor snel vervlogen; als Rose er discreet op wijst dat dit niet de jongen was die ze bedoelde, doet Angie het af met "He’ll do!" De jongens spreken geen woord.
Het is opvallend dat Loach ervoor kiest om de wantoestanden vanuit Angie’s perspectief te bekijken. Ze heeft het zeker niet makkelijk: haar verwaarloosde zoontje gedraagt zich agressief op school, haar bazen lichten haar op en haar ouders (vakbondvader, zorgmoeder) kunnen zich moeilijk vinden in haar levenskeuzes. Maar ondanks (of dankzij?) deze tegenslag staat ze uiteindelijk aan de kant van de uitbuiters. Juist daarom is haar uiterlijk van belang: voor deze tengere, extraverte vrouw houden we langer sympathie in haar neerwaartse spiraal van inhaligheid en uitbuiting. Maar niet eindeloos.

Joost Broeren