Inventaris van het moederland
Door het hart van Rusland
Fotograaf Sergei Prokudin-Gorskii was een van de eersten die met de kleurentechniek werkte. Een eeuw later reist Ben van Lieshout per trein en per boot in zijn voetsporen door Noordwest-Rusland.
Tsaar Nicolaas de Tweede kon het natuurlijk nooit allemaal zelf bereizen, dat grote Russische tsarenrijk van hem dat in die tijd bijna een vijfde van het totale aardoppervlak besloeg. Daarom stuurde hij de fotograaf Sergei Prokudin-Gorskii (1836-1944) op pad, zodat hij door diens ogen kon zien, en via zijn beelden kon proeven van dat machtige bezit. Prokudin-Gorskii trok er tussen 1909 en 1915 ruim tien keer op uit om de landschappen vast te leggen: de bruggen, de kerken, de houten huisjes. En de bevolking: de boeren, de vissers, de tandeloze oude vrouwtjes en de kinderen in klederdracht. Het is prachtige vroege kleurenfotografie; hij was een van de eersten wereldwijd die met deze nieuwe techniek werkte — een unieke geschiedschrijving. Het belang van archieffoto’s van het Kremlin en de oude kerken is van onschatbare waarde. We zien het oude Rusland van voor de Russische Revolutie, voordat de bolsjewieken en de communisten er zouden huishouden.
Inventaris van het moederland is een film geïnspireerd op dat werk van Prokudin-Gorskii. Een eeuw later, in de zomer van 2011, reist een ploeg onder leiding van de Nederlandse filmmaker Ben van Lieshout (De verstekeling) per trein en per boot in zijn voetsporen door Noordwest-Rusland. Door Karelië, waar de fotograaf de aanleg van de Moermansk-spoorweg vastlegde, en door het hart van Rusland, langs de bovenloop van de Wolga, van Yaroslavl tot aan het Seligermeer. Van Lieshout maakte een meditatieve, poëtische film waarin hij de filmcamera regelmatig gebruikt als fotocamera; mensen staan secondelang zwijgend voor zijn lens. Gezwegen wordt er de hele film door. Zonder commentaar of interviews meandert de camera langs het Russische landschap en de bevolking. Die stilte maakt de film soms ook wat flets. Want hoe bijzonder de oude foto’s en het nieuwe land ook zijn, de landerigheid van het alledaagse dat Van Lieshout opzoekt — en wat kan alledaagsheid soms wonderschoon zijn — is hier soms alleen maar landerig.
Rianne van Dijk
Primrose Russion Colour Photography met werk van Sergei Prokudin-Gorskii | Te zien in FOAM, Amsterdam t/m 3 april | zie foam.nl
