Inner Landscape

Documentairemaker Frank Scheffer etaleert opnieuw zijn onmiskenbare talent als chroniqueur van de klassieke muziek in Inner Landscape, over de door Chinese componist Guo Wenjing geschreven kameropera Si fan.

De documentaire Inner Landscape opent met het romantische beeld van een in nevelen gehulde Chinese bergketen. Dit is het idyllische landschap dat wordt bezongen in de Sichuaanse opera, waarin zangers “de bergen en het stromende water” oproepen via hun performance.

Er volgt een close-up van een man met gesloten ogen. Het is de Chinese componist Guo Wenjing, die lijkt te dromen van het oude leven in zijn thuisland. De camera volgt hem in 2015, als hij zich voor zijn nieuwste project onderdompelt in de volksmuziek uit zijn geboortestreek Sichuan. Het Amsterdamse Nieuw Ensemble, bestiert door dirigent Ed Spanjaard, zal de resulterende kameropera Si fan (‘Liefdesverlangen’) vervolgens in Nederland opvoeren. Dat ensemble ging overigens in 2019 ter ziele, kort na de première van Inner Landscape op IFFR.

Si fan is dus een bijzondere ontmoeting tussen Oost en West. Waarin Guo zijn eigen moderne muziekstijl – “ingegeven” door zijn hart – combineert met die van het Chinese platteland. Daar heeft hij ook een goede reden voor: de rondreizende ensembles die de traditionele liederen vertolken zien de belangstelling voor deze culturele traditie met rasse schreden afnemen. In halflege zaaltjes treden ze op voor een publiek op leeftijd. Jongeren hebben geen interesse, en bovendien: voor de entreeprijs van zeven yuan kun je ook een hoop zout kopen.

Dus besluit Guo de Sichuaanse opera min of meer te preserveren in zijn werk. Met hulp van zangeres Shen Tiemei, die voor de camera geduldig uitlegt hoe je je héle lichaam moet inzetten tijdens je optreden. Make-up en kostumering spelen een belangrijke rol om die Chinese idylle op te roepen. Ook Spanjaard probeert dit alles te begrijpen. Al voordat Guo het libretto af heeft, reist de dirigent naar China. Hij woont er voorstellingen bij en doet zijn best om de Chinese wijze van arrangeren te begrijpen. Elkaars culturen leren kennen aan de hand van muziek is gemakkelijk, erkennen Guo en Spanjaard. Hoewel Spanjaard er wel aan moet wennen dat zangeres Shen – zoals gebruikelijk in Sichuaanse opera – het tempo aangeeft, en dat percussionisten op het podium soms net iets anders spelen. Uiteindelijk staan alle neuzen dezelfde kant op, tijdens een bezielend optreden in het Amsterdamse Muziekgebouw aan ’t IJ.

Wie vervolgens goed luistert zal tijdens de vertolking van Si fan geleidelijk de mistige valleien en de felgroene rijstvelden zien opdoemen. Dat komt vooral dankzij de durf en vernuftigheid van filmmaker Frank Scheffer, die al een keur aan films maakte over componisten. In negentig minuten maakt hij de kijker deelgenoot van een bijzonder cultureel fenomeen. Het is fijn om een film te zien waarin in elke scène de (muzikale) kennis van de maker weerklinkt.

Inner Landscape wordt op 26 juni in Eye Filmmuseum, Amsterdam tijdens het evenement Between Past and Future vertoond samen met de première van de operafilm Si fan en begeleid door een live optreden van de Chinese muzikant Wu Wei. De twee films zijn vervolgens samen te zien door het land.