Illusions perdues

Het Parijse milieu van twee eeuwen geleden bevat tal van overeenkomsten met de actualiteit in deze dynamische verfilming van Honoré de Balzacs gelijknamige roman over een naïeve provinciaal die verstrikt raakt in zijn eigen ambities.

‘Klassiek’ of ‘archaïsch’? ‘Eigenzinnig’ of ‘onbegrijpelijk’? ‘Gevoelig’ of ‘sentimenteel’? Door het ene of het andere woord te kiezen, kan hij boeken, theaterstukken en zelfs reputaties maken of breken, zo leert Lucien de Rubempré van zijn redactiechef en mentor bij het oppositiekrantje Le Corsaire-Satan.

Aan welke kant hij zich opstelt in zijn recensies en commentaren, daarover hoeft de jonge journalist zijn hersens niet te pijnigen. Wie betaalt, bepaalt. Om de liberale sponsors van de krant te behagen, onder wie een analfabete uitgever, neemt Lucien de aristocratie even scherp op de korrel als de literaire rivalen van de auteurs uit de stal van die uitgever. Nu en dan hoont hij op verzoek ook het werk van diens beschermelingen; niets verkoopt tenslotte zo goed als controverse. Illusions perdues verbeeldt het publieke leven in Parijs in de jaren twintig van de negentiende eeuw als een opportunistische arena waarin (bijna) alles te koop is voor de hoogste bieder.

Het is een giftig paradijs voor de ambitieuze en naïeve Lucien. Vanuit de provincie is hij naar Parijs getrokken in de hoop naam te maken met zijn poëzie, maar zijn literaire aspiraties schuift hij opzij voor het even bruisende als vileine journalistieke milieu, waar zijn ster razendsnel rijst. Het liberalisme, nog nat achter de oren, biedt hem kansen die hem worden ontzegd door de aristocratische kringen waar hij eigenlijk toe zou willen behoren – symbolisch voor zijn pretenties is die adellijke achternaam die hij, tegen alle regels in, van zijn overleden moeder heeft overgenomen.

In deze wereld vol opportunisme en gekonkel lijkt Luciens val haast onvermijdelijk, maar de vraag waar en wanneer hij precies gaat struikelen houdt de spanning erin. Hoofdrolspeler Benjamin Voisin laat zijn personage laveren tussen zelfingenomenheid en onzekerheid. Naar zijn relaties met boulevardactrice Coralie en aristocrate Mme de Bargeton, die hij in zekere zin meesleept in zijn neergang, kun je alleen maar kijken met een mengeling van sympathie, ergernis en plaatsvervangende gêne.

Geholpen door een sterke cast met bijrollen voor onder anderen Gérard Depardieu, Vincent Lacoste en (verrassend) Xavier Dolan, vertaalt regisseur Xavier Giannoli het tijdsbeeld dat Balzac in woorden oproept naar scènes vol vaart en dynamiek, waarmee de film gedurende zijn volle lengte moeiteloos weet te boeien.

Bij het verfilmen van een roman van deze omvang moet veel worden gecondenseerd en Giannoli kiest ervoor de aandacht te concentreren op parallellen met het heden: de vermarkting van kunst en ideologie, de polarisatie die wordt aangezwengeld door effectbeluste media, de handel in likes (hier in de vorm van een applausbrigade). Het is een voor de hand liggende keuze, waarmee hij dit verhaal van twee eeuwen oud dichterbij brengt zonder er een diepere visie op te geven. Is dat ‘plat’ of ‘verfrissend’, ‘gemakzuchtig’ of ‘solide’? Ik kan in alle eerlijkheid niet kiezen. Dus wie de prijs van een filmkaartje kan missen (en ja, die is de film waard), die mag het zelf bepalen.