HOWL

Allen Ginsberg schreef zijn epische gedicht Howl, een homo-erotische variant op Walt Whitmans Leaves of grass dat het manifest van een generatie werd, als een gloedvol betoog voor openheid en oprechtheid — over voetenfetisjisme en andere seksuele obsessies.

howl, Rob Epstein en Jeffrey Friedmans solide biografische drama over de Amerikaanse beat poet Allen Ginsberg, is het Bildungsverhaal van een jonge homoseksuele dichter, maar levert vooral ook een warm pleidooi voor vrijheid van identiteit en van expressie. Net als Ginsberg zijn ze de emancipatie van homo’s voorbij, om deze breder te trekken, naar alle minderheden.
Die boodschap klinkt bekend, zeker uit Amerikaanse films, maar blijkbaar vindt het regisseursduo dat hij niet vaak genoeg herhaald kan worden. Gelukkig vervallen ze daarbij niet in goedkoop patriottisme. Het is eerder andersom: howl laat zien dat er in de VS een hele strijd gestreden moest worden. Ginsbergs uitgever Lawrence Ferlinghetti werd in 1957 naar de rechtbank geroepen vanwege Ginsbergs obscene taalgebruik — ‘who let themselves be fucked in the ass by saintly motorcyclists, and screamed with joy’ — en het vermeende gebrek aan literaire kwaliteit van het gedicht. Het benepen, puriteinse Amerika tegen de eerste progressieve vrijdenkers, het voorspel van de seksuele revolutie in de jaren zestig.

Freestyle
Epstein en Friedman, die als wegbereiders van Gus van Sant ooit een documentaire maakten over de homoseksuele politicus Harvey Milk, zetten met howl hun eerste stappen op het fictiepad. Voorzichtige stappen, dat wel. De film is braafjes opgebouwd volgens de vertrouwde patronen van het docudrama. De overkoepelende draad is een meanderend ‘verité’-interview met Ginsberg (door James Franco gespeeld met eenzelfde bewonderenswaardige terughoudendheid als bergwandelaar Aron in 127 hours), waarin deze reflecteert op de totstandkoming van Howl en op het dichterschap in het algemeen. Deze draad wordt gecombineerd met sleutelmomenten uit zijn vroege dichtersjaren, de optredens in rokerige cafés, zijn eerste homoseksuele ervaringen en de ontmoeting met Peter Orlovsky, die zijn levenspartner zou worden. En dan zijn er nog de sober gefilmde reconstructies van de rechtszaak.
howl is compact, degelijk en evenwichtig, niet allitererend, freestylend en tot op het bot gepassioneerd — zoals je van een dichtersportret zou verwachten. De uitzondering zijn de magisch-realistische animaties van The New Yorker-illustrator Eric Drooker. Terwijl het gedicht op de achtergrond wordt voorgedragen, slaagt Drooker erin tot een vrije, jazzy, associatieve verbeelding te komen. Het geeft howl een mooie experimentele voetnoot, want hoeveel fictiefilmers hadden het aangedurfd woorden die niet meteen voor zich spreken om te zetten in beelden die dat evenmin doen? Daarvoor heb je dan toch een documentaire-achtergrond nodig. Als drijvende spil van hun verhaal vonden Epstein en Friedman het gedicht zo relevant dat het niet kon worden weggelaten. Met recht, want de animaties tillen howl ook als fictiefilm boven de middelmaat uit.

Niels Bakker