HOW MANY ROADS

In How many roads bezoekt Jos de Putter twaalf Dylan-volgelingen. Elke gelovige aanbidt zijn eigen Dylan.

We hebben het altijd verkeerd begrepen. Dat Bob Dylans ‘With God on our side’ pacifisme preekt, is onzin. De jongen achter de site rightwingbob.com weet het zeker. De knul heeft eens goed naar de tekst geluisterd. ‘With God on our side’ is geen anti-oorlogslied, maar een berustende vaststelling dat oorlogen onvermijdelijk zijn. Komt dat even goed uit nu Amerika in oorlog is met Irak! De jongen, die Dylan naar politiek rechts trekt, is een van de twaalf Dylan-volgelingen die in How many roads, een lang gekoesterd project van Jos de Putter, aan het woord komen. De documentairemaker (Het is een schone dag geweest, Dans, Grozny dans) en Dylan-bewonderaar stond geen film voor ogen over de uitvinder van de filosofische popmuziek, maar over zijn invloed op mensen.
Geen andere popmuzikant of band heeft zo’n schare devote volgelingen. Sommigen volgen Dylan al tientallen jaren, zoals een vrouw die sinds haar eerste Dylan-concert in 1965 elke tournee volgt. De film toont ook bekeerlingen, zoals een man die zich twee jaar geleden na een serie zware tegenslagen — zijn zus overleed, hij werd geopereerd aan prostaatkanker en zijn vriendin verliet hem — in Dylan ging verdiepen. Sinds hij de cursus ‘Bob Dylan, de rockprofeet’ volgde, laat Dylan hem niet meer los.

Billboards
Het is verleidelijk om alle Dylan-volgelingen apart te noemen, want allemaal hebben ze hun eigen Dylan. Twee vrolijke meiden zouden het liefst met hem het bed induiken ("Ik wou dat ik je muze was"), een oude hippie prijst zijn eerlijkheid ("Bobby was altijd recht door zee"), een tot christen bekeerde jood ziet in hem een wedergeboren christen, een maker van opvoedkundige radioprogramma’s noemt zijn teksten "een leidraad voor goed opvoeden", een oude folkzanger prijst hem om zijn historische folkbewustzijn (‘In Amerika wordt elke traditie uitgewist.’), een soldaat die naar ’the land of sand’ (Irak) wordt uitgezonden, herkent het gevoel van ‘verloren onschuld’ in een Dylansong, en een vrouw ziet in hem een profeet die 9/11 voorspelde. Het maakt duidelijk dat Dylan voor elk wat wils biedt. Wie het deftig wil zeggen, noemt zijn teksten multi-interpretabel. Dat men er alle kanten mee op kan, is de kracht en (soms) de zwakte van Dylan.
De Putter maakt altijd strak vormgegeven documentaires en in How many roads is dat niet anders. De roadmovie is opgedeeld in twaalf ‘hoofdstukjes’, die elk beginnen met een flaptekst uit Dylans ‘Subterranean homesick blues’, waarvan de beelden komen uit de beroemde ‘videoclip’ in Pennebakers Dylan-portret Don’t look back van bijna veertig jaar geleden. De clip inspireerde De Putter om beelden van moderne (advertentie)slogans, zoals ze langs wegen op billboards staan, door zijn film te strooien. Wat wil hij ermee zeggen? Hebben (advertentie)slogans in de huidige tijd de plek ingenomen van Dylans teksten? Het zou een treurige conclusie zijn, maar passend bij de film, want How many roads stemt uiteindelijk niet vrolijk. De Dylan-kerk wordt bevolkt door gelovigen die zich aan Dylan vastklampen uit gemis en eenzaamheid. Dylan moet de leegte in hun leven vullen. Je kunt ontroerd zijn door de vrouw die bijna elk optreden van Dylan bezoekt, maar wij voelen toch vooral tragiek. Waarom offert men zijn leven aan Heilige Bob? Get a life!

Jos van der Burg