Grave of the Fireflies

Onmogelijk je te wapenen tegen het verdriet

Grave of the Fireflies

“21 september 1945, dat was de nacht dat ik overleed.” Net als Sunset Blvd en American Beauty begint deze Japanse anime met een dode voice-over.

Op zijn twintigste verjaardag kreeg Grave of the Fireflies (1988) een vlekkeloze restauratie cadeau. Een mooie gelegenheid om kennis te maken met deze intrieste oorlogsklassieker van Isao Takahata, die in 1985 met zijn vriend Hayao Miyazaki (Spirited Away, 2001) het wereldvermaarde animatiehuis Studio Ghibli oprichtte.

Grave of the Fireflies is getekend in een heldere, eenvoudige en pure stijl. De toon is aards en ingetogen en het onderwerp realistisch – een zeldzaamheid bij anime, dat toch voornamelijk fantastische verhalen vertelt.

De jonge tiener Seita en zijn vijfjarige zusje Setsoko verliezen beide ouders in de nadagen van de Tweede Wereldoorlog. Keizerlijk Japan weigert zich over te geven en de Amerikanen voeren een vernietigende terreuroorlog. Met brandbommen bestoken ze wijk na wijk (waarbij ze mikten op stadsdelen met de hoogste concentratie houten huizen). We zien vliegtuigen overvliegen die rood vuurwerk laten neerdalen, en vervolgens is de stad veranderd in een zwartgeblakerde akker waarover stukjes verbrand papier dwarrelen.

In grove, trefzekere penseelstreken schildert Grave of the Fireflies het grote verhaal van de oorlog, om dan snel weer af te dalen naar het intieme niveau van een broer en zus die proberen te overleven. Ze wassen, koken, spelen, scharrelen; in oorlogstijd gaat het leven immers gewoon door, en toch weer niet. Terwijl de jongen een man wordt, blijft zijn zusje zijn kleine zusje. Zij wil spelen, lol maken of mokken, zoals kleine meisjes dat doen (haar stem is van een piepjonge peuteractrice en klinkt voortreffelijk naturel).

Als ze niet langer welkom zijn bij een tante, moeten ze echt met zijn tweeën zien te overleven. Zonder huis, zonder eten. De voice-over aan het begin heeft ons al proberen te waarschuwen, maar het is onmogelijk je te wapenen tegen het droeve eindspel.

Waarom voor zo’n realistisch verhaal toch voor animatie kiezen? Superfilmcriticus en superfan Roger Ebert, die Grave of the Fireflies een van de grootste oorlogsfilms ooit vindt, geeft op een van de vele extra’s een mooie analyse: deze film gaat niet over deze kinderen met honger, maar over het idee van kinderen in oorlogstijd, dus over alle kinderen met honger. Daarnaast zou een live-action film over verhongerende, vermagerde en doodzieke kinderen eerder weerzinwekkend zijn dan ontroerend.