El olivo

De jacht op een tweeduizend jaar oude olijfboom legt in El olivo een fundamentele fout in de wereld bloot.

Toen opa jonger was en Alma geen vrouw maar een meisje, plantte hij een boom. Dit is hoe het leven werkt, zei hij, je geeft het door. Later gaat hij de strijd aan met zijn volwassen kinderen die een tweeduizend jaar oude olijfboom uit de boomgaard willen verkopen. Een oeroud symbool voor vrede. Die boom is niet van ons, houdt opa vol, die is van het leven. Als de bulldozer komt, klimt Alma in de boom, maar de boom wordt toch weggehaald. Inmiddels is opa oud en niet meer bij zinnen en zwerft hij door de boomgaard van de familieboerderij waar Alma nog steeds werkt. Op zoek naar de olijfboom.
El olivo stelt een fundamentele vraag. Heb je als mens de aarde in bruikleen en draag je de verantwoordelijkheid om die zo goed mogelijk door te geven, of kun je plunderen wat je wilt? Het antwoord is zo vanzelfsprekend dat de vraag bijna retorisch is, maar toch leven de meesten van ons alsof we de laatste generatie op aarde zijn. Na ons de zondvloed. Alma denkt daar anders over en ze gaat op zoek om de olijfboom terug te halen, hopend dat opa die kan zien voor hij sterft.
De vraag is belangrijk en relevant. De uitwerking niet. Nu het in Spanje al jaren slecht gaat is het begrijpelijk dat men de Spaanse filmindustrie wil beschermen. Maar El olivo naar een script van Paul Laverty (de andere helft van Ken Loach) bezwijkt bijna onder het opzichtig hengelen naar coproductiegelden.
Laverty bedacht waarschijnlijk in samenspraak met producent en regisseur dat Alma’s boom uitstekend in Duitsland kan worden teruggevonden. Want filmen in Duitsland betekent aanspraak kunnen maken op Duitse euro’s. Dus hup, roadmovie richting Ruhrgebied, waar ook nog even een paar Duitse actrices naar de camera mogen knikken. Zijn die ook weer in beeld geweest, zoals het contract vereiste. Coproducties prima, maar die hele episode in Duitsland is gekunsteld.
Was de film maar in Spanje gebleven. Daar ligt het verhaal, ook al is Laverty’s keuze voor de olijfboom stiekem een arthousefilmtrucje: kies een simpel en elementair symbool, dat maakt een waarachtige indruk en het ontroert de kijker. Wat Laverty wel goed doet, en waar behalve in die ene fundamentele vraag het echte verhaal ligt — zoals Jia Zhang-ke al een tijd geleden ontdekte — is laten zien hoe onze persoonlijke relaties aangetast worden door de aard van ons economische systeem. Dat opa strijd moet leveren met zijn zonen en dochter over een tweeduizend jaar oude olijfboom, waarna een van die zonen in conflict raakt met zijn eigen dochter (Alma), allemaal om via schuldaflossing de aandeelhouders van banken tevreden te houden, wijst op een weeffout in het systeem. Een systeem dat vraagt dat we plunderen in plaats van koesteren.
Is het niet ironisch dat de film zelf ook in problemen raakt vanwege de jacht op geld?

Ronald Rovers