De wereld van Carlijn

Via het intensieve maakproces van haar zeer geëngageerde werk leren we Carlijn Kingma kennen als een prettig onbevangen kunstenaar.

Ze wordt nogal eens onderschat, merkt iemand op in de documentaire over kunstenaar Carlijn Kingma en haar verrassende verbeelding van ons financiële systeem. Daarmee doelend op gesprekken die Kingma tijdens haar research voor Het waterwerk van ons geld had met vertegenwoordigers van banken en andere deskundigen. We zien het gebeuren in een scène waarin Kingma een ceo van de Rabobank corrigeert.

Kingma – soms vergeleken met Jeroen Bosch, maar ook met Escher – noemt zich cartograaf. Een bescheiden aanduiding voor iemand die met veel verbeeldingskracht maatschappelijke systemen zichtbaar maakt door rijk gedetailleerde fantasiewerelden. Daarbij voortbordurend op een oude traditie van kritische en satirische prenten.

Het waterwerk van ons geld, waarmee ze opnieuw veel indruk maakt, ontwikkelde ze samen met onderzoeksjournalist Thomas Bollen en lector New Finance Martijn Jeroen van der Linden. Het illustreert de werking van de moeilijk te doorgronden en in haar ogen onrechtvaardige financiële sector, die ze een architectuur van afspraken noemt. We zien een fijn getekend panorama dat krioelt van bedrijvigheid rond waterstromen en een reusachtige toren, met bovenin enorme watertanks en aan de onderkant figuurtjes die worstelen met droogte.

Dit recente project van Kingma is al meermalen bekroond en werd uitgekozen voor de Architectuurbiënnale van Venetië. De verleiding is groot om dieper in dat werk te duiken, maar we hebben het nu over de documentaire De wereld van Carlijn van Ariane Greep. Die biedt, naast illustratieve blikken op het kunstwerk, vooral een indruk van het intensieve maakproces en van Kingma als betrokken kunstenaar.

Een betrekkelijk conventioneel opgezet portret, met interviews en ontmoetingen, de spanning van het eerste kleine streepje op het grote vel papier, naast overpeinzingen en het stugge doorwerken, Kingma’s ouders die jeugdtekeningen laten zien en, het komt een beetje uit de lucht vallen, zelfs een geanimeerde versie van Het waterwerk. Bijna terloops zien we Carlijn een relatie krijgen met Thomas Bollen.

De aantrekkingskracht – de film scoorde op IFFR hoog bij het publiek – zit hem, naast die schitterende pentekeningen, vooral in de onbevangen houding van de kunstenaar zelf. Open over haar onzekerheden, tegelijk enthousiast en resoluut bij presentaties. Vol overgave pleitend voor kunst en verbeelding als vernieuwende kracht. Geld is geen natuurverschijnsel, stellen Carlijn en Thomas. Verander het systeem, stel de burger weer centraal.