De vliegenierster van Kazbek
Licht ontvlambare hoop
De opstand van het Georgische regiment op Texel als fabel vol dromen en weemoed. De vliegenierster van Kazbek toont de Tweede Wereldoorlog zoals u die nooit eerder zag.
Nooit gedacht dat ik nog eens vol zou schieten bij een scène uit een Sovjet-musical, zo eentje waarin de jonge heldin droomt van grootse daden en letterlijk de hemel wil bestormen. Het kan zijn dat die extra knipoog de doorslag gaf, of anders wel de stralende blik van de Roemeense actrice Anamaria Marinca uit 4 maanden, 3 weken en 2 dagen.
Want het fragment in kwestie komt niet uit een archief, maar is geheel in stijl gemaakt door Ineke Smits voor haar nieuwste film de vliegenierster van kazbek.
Een tafereel uit een Georgische musical om precies te zijn, naïef en groots, vol meeslepend levensgevoel dat wordt uitgebeeld door een wervelend dansensemble terwijl de vliegenierster met een schaap als passagier het luchtruim kiest.
De filmrol waar dit op staat is in bezit van een groep Georgische soldaten in den vreemde. Overal slepen ze hem met zich mee en draaien hem waar het maar kan. Omdat het geluid ontbreekt spreken ze alle stemmen zelf in. Uit volle borst zingen ze de heimwee van zich af. Heel even zijn ze weer in de vallei van hun geliefde Kazbek.
Ingekleurd
Ik moet oppassen dat ik niet deze hele bespreking aan dit glorieuze hoogtepunt ga wijden. Het is tenslotte maar een onderdeel van het echte verhaal van De vliegenierster van Kazbek, waarvoor Smits en scenarioschrijver Arthur Japin (die ook het fantasierijke Magonia voor haar bedacht) zich lieten inspireren door de dramatische geschiedenis van het Georgische regiment op Texel. Als krijgsgevangenen waren ze uit nood in Duitse dienst getreden. Menend dat de bevrijding nabij was kwamen ze op 6 april 1945 in opstand tegen hun Duitse broodheren. Een verzetsdaad met een gruwelijke ontknoping.
Jawel, voor de zoveelste keer de Tweede Wereldoorlog, maar zoals Smits en Japin het aanpakken heeft u het nog nooit eerder gezien. Geen realistische reconstructie, maar een sprookje met magische trekken, een fabel, ingekleurd door de verbeelding, zoals dat uiteindelijk met alle herinneringen gebeurt. De Texelse hoofdpersoon is de boerendochter Marie (Madelief Blanken), een bedeesd maar wilskrachtig meisje op de rand van volwassenheid dat nieuwsgierig naar de vreemde gebeurtenissen op het eiland gluurt. Ze ziet meer in een Georgische soldaat dan in de brave zoon van de plaatselijke verzetsman. Ze wil als de vliegenierster zijn, ook al moet ze daarvoor het oordeel van de streng gelovige dorpsgemeenschap trotseren.
Zo wordt De vliegenierster van Kazbek niet alleen een oorlogsdrama, maar ook een fantasie over blijven of uitvliegen, angst en overmoed, dorpse stugheid en licht ontvlambare hoop. Een film in contrapunt, geboren uit twee contrasterende culturen. Zelfs de stroeve beknoptheid van sommige dialogen kan hier iets muzikaals krijgen.
Smits en cameraman Piotr Kukla zetten het neer in beelden die soms op prentbriefkaarten lijken, soms op scènes uit een merkwaardig theaterstuk met bergen en vlinders als terugkerend thema. De dood kan toeslaan in een tulpenveld. Wat kitsch had kunnen zijn is hartverscheurend mooie poëzie geworden.
