DE BOEKVERFILMING

Een boek verfilmen is het lulligste wat je als regisseur kunt doen, zoveel wordt duidelijk uit De boekverfilming, Eddy Terstalls milde satire op de Nederlandse filmwereld. De film is erg grappig, maar Terstall toont zich ook van zijn grimmige kant: flirten ontaardt in dubieuze machtspelletjes, en onschuldige seks blijkt een luchtspiegeling."

Je kunt wel prima vakwerk afleveren met een goede boekverfilming, maar dan kun je net zo goed parket gaan leggen", zei Eddy Terstall eerder in de Filmkrant. Het is inderdaad een nachtmerrie van menig filmliefhebber: een parade van parketleggers, die precies volgens de gebruiksaanwijzing werken en uiteindelijk keurig afgewerkte, maar zielloze films afleveren.
Het moge duidelijk zijn dat Eddy Terstall (1964) zelf het scenario heeft geschreven voor zijn komedie De boekverfilming, die net als Hufters & hofdames en Babylon noodgedwongen met een ultralaag budget tot stand is gekomen. Het gevaar dreigt wel dat Terstall vertroeteld wordt om zijn onorthodoxe werkwijze. Het zou funest zijn voor de filmindustrie als subsidiegevers juist zijn films aanvoeren als bewijs dat je met weinig geld ook prima films kan afleveren. Terstall is zich hier blijkens interviews terdege van bewust, en hij zou ook de eerste zijn om de kans te grijpen met een normaal budget te draaien. Tot het zover is, wil hij echter niet duimendraaiend afwachten, met De boekverfilming als resultaat. De film is dan ook een tussendoortje, gemaakt in afwachting van subsidie voor zijn grootser opgezette film Rent a friend. Dat de film een tussendoortje is, mag echter niet in een oordeel meetellen, want de bioscoopbezoekers betalen immers gewoon het volle pond.

Biggetje
Van een van de grootste criticasters van de Nederlandse filmindustrie zou je verwachten dat een film over de Nederlandse filmwereld met gif zou zijn geïnjecteerd. Terstall heeft echter geen afrekening gemaakt, maar een film die vooral draait om vier twintigers die hortend en stotend wat van hun leven proberen te maken. Dirk Zeelenberg is hilarisch als de jonge regisseur Lars, een pedant mannetje dat op zoek is naar de hoofdrolspeler van zijn eerste lange speelfilm, een verfilming van de bestseller Op kousenvoeten van een feministische schrijfster uit Ruigoord. Het moet een niet al te best boek zijn, gezien de zinnen waar de acteurs hun tong over breken: ‘Ik trok aandacht, nu trek ik conclusies.’
Vlak daarvoor heeft Lars het Gouden Kalf gewonnen voor een experimentele film over een biggetje, waardoor hij onmiddellijk werd uitgeroepen als ‘aanstormend talent’. Zijn ego is echter groter dan zijn kunnen, en vanaf het begin is dan ook duidelijk dat deze Lars niet echt de redding van de Nederlandse film zal zijn. De drie beginnende actrices die hij heeft uitgekozen voor de screentest, worden door hem op onhandige wijze gemanipuleerd en tegen elkaar uitgespeeld.

Melkkoe
Wat begint met flirten, wordt gaandeweg een steeds smeriger spelletje, waarbij vooral het meest naïeve meisje het moet ontgelden. Niet alleen wordt ze door een slijmerige Lars ingepalmd, ook haar therapeut en advocaat maken misbruik van hun macht. Wordt er in het begin van de film nog vrolijk op los gevreeën, aan het eind blijkt de seks een treurige bezigheid, waaraan elke glans ontbreekt.
Toch overheerst de lichtvoetige toon, waarbij de humor vooral in de details zit. Bij een overdreven huilbui van een van de actrices kijkt Lars met toegeknepen ogen en een quasi-verstandige blik toe, pretenderend dat hij hier een briljante filmscène in ziet. Zijn bureau staat vol met onooglijke, op filmprijzen lijkende koeien, in de veronderstelling dat dit indruk zal maken op zijn bezoekers. Lars is dus een karikatuur, maar wel een erg grappige. De personages zijn eigenlijk allemaal min of meer sjablonen, ook al acteren de meesten naturel. De vriendjes zijn steevast klaplopers, die met kromme redeneringen de vrije liefde prediken. De vrouwen werken achter de bar, of zijn labiel en doen aan karate om een stalker — weer zo’n foute man — van zich af te kunnen schudden. Terstall heeft hierbij een verborgen agenda: hij pleit voor meer tolerantie tegenover homo’s en allochtonen, en hekelt seksuele intimidatie. De boekverfilming krijgt hierdoor alleen ogenschijnlijk meer diepte, want deze kritiek op discriminatie wordt nergens echt uitgewerkt, en blijft nogal in het luchtledige hangen. De film moet het dan ook vooral hebben van kwinkslagen en losse scènes, zoals die waarin het groentje Lars schijnheilig klaagt over het feit dat filmmaken een eenzaam vak is, waarin je wordt behandeld als een melkkoe. Wat waarschijnlijk nog erger is dan een parketlegger.

Mariska Graveland