De acht bergen

Het glooiende Noord-Italiaanse berglandschap ligt er prachtig bij in De acht bergen. Maar de vriendschap die daar opbloeit komt slechts half tot leven. Het resultaat: een film die vooral veel uitwaaiert, inclusief nadrukkelijke symboliek en sentimentele voice-overs.

Hoe maak je iemands gedachten op beeld duidelijk? Via dialogen natuurlijk, en acteerwerk – bekwame acteurs kunnen via de kleinste oogbewegingen tonen wat hen beweegt. Maar toch: hoe breng je iemands innerlijke wereld over als daar heel wat wordt afgewogen en gepiekerd, of als er telkens emotionele, niet per se logische verbanden worden gelegd?

Die vraag stelde ik mezelf meermaals bij het lezen van De acht bergen, de zintuiglijke, boeiende en ook wat sentimentele roman waarmee de Italiaanse schrijver Paolo Cognetti enkele jaren geleden internationaal doorbrak. De Vlaamse regisseurs Felix van Groeningen en Charlotte Vandermeersch hebben zich op de verfilming gestort en het valt te begrijpen waar ze in Cognetti’s werk voor gevallen zijn: het heuvellandschap in Noord-Italië wordt op papier al treffend opgeroepen en op het doek ziet het er allemaal nog mooier uit. Zigzaggende bergpaden, velden vol koeien en herten, glooiende, verlaten bergen die nu eens worden verlicht door de zon en dan weer bedekt door dikke lagen sneeuw. Shots als veredelde ansichtkaarten.

Dit is het decor waartegen de vriendschap van Pietro en Bruno opbloeit – en uiteindelijk ook uitdooft. Bruno is de durfal van de twee, iemand die zelfvoorzienend is, die weet hoe je een huis bouwt. Pietro is zijn tegenhanger: hij is onhandiger, geremder, bovenal stadser. Zijn jeugd speelt zich af in Turijn, waar zijn ouders kibbelen en waar het voortdurend grijs is en regent. De zon? Tja, die schijnt alleen in de bergen.

Het is een van de vele expliciete contrasten in De acht bergen (Le otto montagne). Op zich zijn die zwart-wittinten niet zo erg, soms zijn grove accenten immers nodig om een verhaal op gang te brengen. Daarbij: veel scènes zijn zorgvuldig in beeld gebracht en er wordt heel aardig geacteerd.

Maar op een dieper niveau piept en kraakt deze verfilming, zeker in de tweede helft. Het verhaal omspant meerdere decennia, van de vroegste jeugd van Pietro en Bruno tot hun levens als dertiger. Hierdoor word je regelmatig met grote, wat bruuske sprongen door de geschiedenis heen geloodst. Waar ligt het zwaartepunt? Bij die vriendschap, of toch bij de vader-zoonbanden die door het verhaal zitten verweven? Bij de liefdeslevens van de twee jongens, die meer aangestipt dan uitgediept worden? Opeens is Pietro in Nepal. Opeens heeft hij daar een vriendin. Elders schrijft hij een paar woorden in een opschrijfboekje en drie scènes later heeft hij prompt een boek uitgebracht.

Er zijn hele series waarin minder gebeurt dan in deze tweeënhalf uur lange film. Daardoor wordt veel medegedeeld in plaats van werkelijk opgeroepen. De muziek (van de Zweedse singer-songwriter Daniel Norgren) is nadrukkelijk, de symboliek onmiskenbaar – zwarte vogels die wijzen op onheil; een boompje dat in de grond wordt gestopt en waarover wordt verzucht: het gaat slecht met deze boom als je hem ergens anders plant dan waar hij tot leven komt.

Het voornaamste verband tussen al die flarden is Pietro, niet alleen de verteller in de roman maar ook in deze film. Om inzage te geven in zijn binnenwereld is er gekozen voor een nogal opdringerige voice-over, soms letterlijk afkomstig uit Cognetti’s werk. “Mijn leven leek te zweven tussen dat van een man en dat van een jongen”, zegt hij ergens aan het begin. Elders vertelt hij over zijn tijdelijke breuk met Bruno: “Iets dreef me weg.” Maar wát dan? Dat is doorgaans waar kunst begint. In De acht bergen wordt allerlei visueel fraais voorgeschoteld en er wordt volop medegedeeld, maar de bijbehorende sentimenten worden vooral afgevinkt.

Tegen het einde neemt Pietro weer het woord en vraagt hij zich af of iemand Bruno zo goed kende als hij, en hij iemand als Bruno. Dat moeten we dan maar aannemen. Ik voelde het op dat moment allang niet meer.