Censor

Vrouw Horror Schuldvraag

Censor

Engels horrordebuut met een triple female gaze geeft een originele draai aan de maatschappelijke hysterie rond de opkomst van VHS-horror in de jaren tachtig. Want wat als de filmkeurder zelf ontspoort?

Het uitgangspunt is geweldig. Vanaf daar kan het al bijna niet meer misgaan – en dat doet het dan ook niet. Censor gaat over Enid, een jonge vrouwelijke medewerker van de Britse filmkeuring. We bevinden ons in het Engeland van de jaren tachtig, ten tijde van de paniek rond de zogenoemde Video Nasties – heftige horrorfilms die zomaar te huur waren op het nieuwe medium VHS (zie onder).

Enid neemt haar werk zeer serieus, met een gestrengheid die zelfs haar collega’s af en toe te veel wordt. Ondertussen lijkt ze zelf volstrekt onberoerd te blijven onder alle groteske gruwelen die ze beoordeelt – waarbij ‘lijkt’ natuurlijk het sleutelwoord is.

Censor is het debuut van regisseur Prano Baily-Bond en samen met het camerawerk van Annika Summerson en hoofdrolspeler Niamh Algar, die in elke scène zit, kunnen we spreken van een triple female gaze op het overheersend mannelijke subgenre van de hak- en zaaghorror, waarin vrouwelijke personages het doorgaans zwaar te verduren hebben. Wat niet betekent dat Baily-Bond het genre aan- of afvalt. Integendeel, ze is een uitgesproken horrorfan en heeft met veel liefde nep-Nasties gecreëerd voor de stukjes VHS-film-in-de-film (met de titel Don’t Go in the Church als parodie op het bekende Don’t-format). In interviews noemt ze daarnaast de Italiaanse giallo, met name Dario Argento’s Suspiria (1977), als inspiratiebron voor de blauw-rood gestileerde horreur die Censor gaandeweg binnensijpelt.

Wat ze wel doet, net als andere vrouwelijke regisseurs die in toenemende mate het horrorgenre veroveren, is de bekende stramienen tegen het licht houden, uit elkaar trekken en met de onderdelen nieuwe, andere constructies bouwen. Waarbij de (al dan niet verstoorde) subjectieve beleving van de vrouwelijke hoofdpersoon vaak centraal staat. Zie bijvoorbeeld het sterke Saint Maud (Rose Glass, 2019), waarmee Censor production designer Paulina Rzeszowska deelt.

Net als Saint Maud verliest Enid langzaam haar grip op de werkelijkheid. Maar is dat een bewijs dat die horrorfilms inderdaad gevaarlijk zijn? Met een sneer naar de arrogantie van filmkeurders die zichzelf onkwetsbaar wanen voor ‘schadelijke beelden’? Of ligt het helemaal niet aan de films, maar aan de bedreigingen die Enid krijgt als juist een goedgekeurde film een moord geïnspireerd zou hebben? Of aan haarzelf en haar traumatische verleden – haar collega’s hebben tenslotte nergens last van?

Censor stileert dit helaas allemaal ietsje te netjes en overzichtelijk. Als kijker bezie ik Enids langzaam groeiende waanzin meer van buitenaf dan dat ik erin word meegesleurd. Maar dat neemt niet weg dat Censor ongetwijfeld een van de horrorhoogtepunten van het jaar is.


Censor is vanaf 16 februari te koop op dvd (Remain in Light)


Video Nasties

In het door stijgende werkeloosheid, bezuinigingen, inflatie en misdaadcijfers geplaagde Verenigd Koninkrijk van Margaret Thatcher vormden horrorfilms op de nieuwe en nog ongereguleerde VHS-markt een welkome zondebok. Een opgeklopte moral panic (‘denk aan de kinderen!’), vooringenomen onderzoeksrapporten en onduidelijke regelgeving leidden tot willekeurige inbeslagnames en een florerende ondergrondse markt. Uiteindelijk werd in 1983 een tamelijk arbitraire lijst samengesteld van 72 zogenoemde Video Nasties waarvan de verkoop voortaan niet langer zou worden getolereerd. Een lijst die uiteenliep van bona fide meesterwerken als The Evil Dead (Sam Raimi, 1981) en Possession (Andrzej Żuławski, 1981) via daadwerkelijk troebele werken als Faces of Death (John Alan Schwartz, 1978) tot niemendalletjes die alleen nog herinnerd worden dankzij hun bestempeling tot Video Nasty.

Want, zoals dat gaat: voor horrorliefhebbers werd die officiële kwalificatie een keurmerk. Nog altijd, veertig jaar later, zijn online mensen te vinden die bezig zijn de 72 titels af te vinken. Een beetje zoals een vogelgids voor vogelaars, zoals Sight & Sound opmerkte in een overzichtsartikel.

Overigens bood de BBC in 1984 bij een discussieprogramma over de voorgestelde wetgeving voor een nieuwe VHS-keuring kritische tegenstemmen alle ruimte. En mocht datzelfde jaar punkband The Damned in de populaire BBC-komediereeks The Young Ones ongeremd hun liefde voor het gewraakte genre bezingen: “All I want is to make a killing / To thrill and kill might be really thrilling / Why are my victims so unwilling? […] I fell in love with my Video Nasty.