Carol

Twee vrouwen

  • Datum 16-12-2015
  • Auteur Ronald Rovers
  • Thema Filmkrant 383
  • Gerelateerde Films Carol
  • Regie
    Todd Haynes
    Te zien vanaf
    17-12-2015
    Land
    Verenigde Staten, 2015
  • Deel dit artikel

Lesbisch kon je in de jaren vijftig niet zijn. Je was hetero of je was alleen. Het was alsof ze een taal moesten vinden die nog niet bestond, zei Todd Haynes over de ontluikende liefde tussen de personages van Cate Blanchett en Rooney Mara.

Je zou Carol één keer zonder geluid moeten zien. De eerste keer. Zodat alle aandacht naar de ogen en handen kan gaan die de weg wijzen in dit landschap van verlangen. Naar de denkbeeldige lijnen die ze over het scherm trekken. Naar wie ze kijken, voor wie ze door de ruimte bewegen, wie ze aan willen raken maar zich inhouden, want het is Amerika, jaren vijftig, de seksuele bevrijding van de jaren zestig was nog een eeuwigheid weg, in ieder geval voor deze liefde, dus de lijnen die Todd Haynes tussen deze twee vrouwen over het scherm tekent, moesten schaduwlijnen zijn, onzichtbaar voor het morele oog van anderen. A symphony of angles, een muziekstuk van perspectieven, schreef een Amerikaanse recensent, en ja, precies dat.

En dan mét geluid kijken. De woorden horen van Cate Blanchetts Carol die Rooney Mara’s Therese zomaar iets vraagt als ze op de afdeling van het warenhuis belandt waar Therese werkt om haar fascinatie voor fotografie te bekostigen. Het is bijna kerst. Er hangt iets in de lucht. Wij weten het. Therese nog even niet, zoals het ook voor Patricia Highsmith niet meteen duidelijk was, ver voordat ze dit verhaal over haar eerste grote liefde in 1952 onder pseudoniem publiceerde in The Price of Salt.

Het grootste compliment dat je een filmmaker misschien kunt geven, is dat hij ook het levenloze tot leven brengt. Haynes moet een enorme perfectionist zijn om de vlakken in het beeld zo te kunnen bespelen, zo tastbaar te kunnen maken. Velours, bont, leer, hout, alles leeft en ademt door precies het juiste licht, de juiste kleurcontrasten en de juiste afstand tot de camera. Dat is ook te danken aan cameraman Ed Lachman.

Maar niet alleen dat. Haynes laat de personages contact maken met die vlakken en objecten. Ze leunen tegen een muur, raken een glas aan, een beker, een sigaret. Dat doet iedere filmmaker, kun je zeggen. Zeker, maar hier hebben die bewegingen een heel eigen ritme, waardoor elke aanraking nadruk krijgt. Dat heeft een reden. Ze vervangen de aanrakingen die niet mogen, die we niet te zien krijgen. Soms omdat Therese en Carol onder de mensen zijn en ze zich aan heteroseksuele normen moeten houden. Maar het is niet altijd zo eenduidig. Anders dan Highsmith in de roman legt Haynes het perspectief ook bij Carol, maar we leren haar nooit echt kennen. Waardoor die aanrakingen iets dubbelzinnigs krijgen. Iets sensueels, maar ook iets afstandelijks. Voor Therese is het ernst, voor Carol misschien toch meer een spel. Het is aan Therese om de regels te leren kennen. En om te leren kijken.