Berlin Alexanderplatz

Burhan Qurbani’s hedendaagse versie van Berlin Alexanderplatz is een bombastische, ambitieuze en onevenwichtige update van de klassieke roman.

Franz Biberkopf, de kleine crimineel die centraal staat in Alfred Döblins klassieke roman Berlin Alexanderplatz (1929), heet in Burhan Qurbani’s ambitieuze nieuwe verfilming Francis, en is een immigrant uit Guinee-Bissau in hedendaags Berlijn. Vervolgens wordt Francis alsnog weer Franz, nadat hij – zijn voornemens om “een goed mens” te worden ten spijt – wordt opgeslokt door de Berlijnse misdaadwereld. Hij is geronseld door drugsdealer Reinhold en snel opgeklommen in de organisatie.

Francis’ reis begint in een korte, impressionistische proloog waarin hij aanspoelt in Europa, “druipend in de zonden van zijn verleden”, zoals een vrouwenstem ons in een filosofische voice-over vertelt. Zij kondigt ook direct maar alvast aan dat we Francis drie keer zullen zien vallen en opstaan, en dat de stad Berlijn hem er uiteindelijk onder zal krijgen. En zo geschiedt in dit ruim drie uur durende, bombastische epos, opgedeeld in vijf hoofdstukken plus een (tamelijk overbodige) epiloog. Het duurt even voor we erachter komen van wie die vertelstem is – het blijkt Wieze te zijn, een hoertje met een hart van goud die in de tweede helft van de film opduikt en Francis’ grote liefde wordt. Maar tegen die tijd is hij helaas al lang in de greep van de charismatische psychopaat Reinhold, en de hele film om hem heen óók.

Qurbani maakt zijn grootse ambities in ieder geval in die zin waar dat je tijdens het kijken naar zijn Berlin Alexanderplatz al snel de iconische versie van Rainer Werner Fassbinder vergeten bent. Daarvoor is Qurbani’s neonverlichte Berlijnse straatleven overdonderend en gelikt genoeg. Maar de film is ook onevenwichtig en bij vlagen warrig. Er zijn scherpe scènes die prikken naar de koloniale achtergronden van hedendaagse raciale scheidslijnen, zoals een moment waarop Francis gedwongen wordt een apenpak aan te trekken voor een verjaardagsfeest. Maar die worden afgewisseld met teleurstellend plat soapdrama en clichématige misdaadverwikkelingen.

“Niet dealen aan zwangere vrouwen; niet dealen aan kinderen; pensionado’s krijgen korting; en hipsters betalen dubbel.” Zo introduceert Reinhold het werk in park Hasenheide. Het verwondert niet om in interviews terug te lezen dat Qurbani lange tijd tegenover het park woonde; de schets van het reilen en zeilen van de plaatselijke drugshandel is verreweg het meest authentieke en overtuigende van de vele gezichten die zijn Berlin Alexanderplatz heeft. Je zou bijna wensen dat hij het daarbij had gelaten.