Ayka

Als een Russisch stiefzusje van Rosetta ploetert de jonge Kirgizische immigrant door de koude sneeuw om zichzelf met moeite staande te houden in het Dardenne-achtige Ayka van Sergei Dvortsevoi.

Het is verraderlijk makkelijk om Ayka van de Russische regisseur Sergei Dvortsevoi kapot te analyseren. De film volgt een stramien dat in de artfilm inmiddels bekend is: de hoofdpersoon maakt in de opening van de film een schijnbaar onbegrijpelijke keuze, en vervolgens wordt stukje bij beetje duidelijk waarom die keuze toch niet zo onbegrijpelijk is. In dit geval is dat de beslissing van de jonge Kirgizische immigrant Ayka om vrijwel direct nadat ze is bevallen van haar eerste kind uit het raam van een Moskous ziekenhuis te klimmen. Ze springt zo op straat, tot haar enkels in een diepe laag sneeuw, en laat haar baby huilend achter.

Ook in zijn vorm verrast Ayka vervolgens niet. Tenminste, niet voor wie bekend is met het werk van de broers Dardenne. Het is dat het Waalse duo geen nieuwe film presenteerde op het filmfestival van Cannes in 2018, waar Ayka in competitie draaide, anders zouden de vergelijkingen niet van de lucht zijn geweest.

Origineel is Ayka dus niet per se, maar daarmee is de kous niet af. Aangrijpend en urgent is de film namelijk des te meer. Hedendaags Rusland blijkt zich bij uitstek te lenen voor een Dardenne-achtige insteek, een tegelijk maatschappelijk geëngageerde en ultiem intieme filmstijl. Dvortsevoi’s wild schommelende camera volgt Ayka op de voet terwijl ze zich door het barre weer worstelt, van haar slaapplaats bij een huisjesmelker op één kamer met een handvol lotgenoten, via de kelder waar ze illegaal kippen staat te plukken om wat geld bij elkaar te schrapen, naar enkele andere schuilplaatsen. De Kazachstaanse hoofdrolspeelster Samal Yeslyamova, ook al te zien in Dvortsevoi’s vorige film Tulpan (2008), won voor haar indringende spel in Cannes de prijs voor beste actrice.

Dat men niet echt zit te wachten op Dvortsevoi’s hardvochtige beeld van zijn thuisland, kan opgemaakt worden uit de lange rits aan coproducerende landen – van Polen en Kazachstan (dat zich Ayka toe eigende als Oscarinzending) tot aan Frankrijk en China. Van die perikelen is in de uiteindelijke film niets te merken. Moeiteloos combineert Dvortsevoi de in de loop van zeven jaar (!) gedraaide beelden tot een schijnbaar onafgebroken helletocht door de barre Moskouse winter.