¡Atame!

De Spaanse cinema heeft met regisseur Pedro Almodovar eindelijk weer eens een naam in huis die het goed doet op de internationale schermen. Na Mujeres al borde de un ataque de nervios, dat – god beware ons – een Amerikaanse remake met Jane Fonda in de hoofdrol krijgt, wederom een controversiële komedie, waarin liefde wordt afgedwongen door middel van kidnapping.

Er is geen land in Europa waar het jaartal 1992 met zoveel hoop en vrees wordt tegemoet gezien als in Spanje. Als een zwaard aan een zijden draad hangt het jaar van de Europese eenwording boven de Spanjaarden, die, krijgt men de indruk, de Pyreneën nog wel zouden willen afgraven om de aansluiting bij Europa te bewerkstelligen. In de rechterbovenhoek van het Iberisch schiereiland (Barcelona) worden de Olympische Spelen gehouden. In de linkerbenedenhoek (Sevilla) moet de Wereldtentoonstelling plaatsvinden. En halverwege deze diagonale as ligt Madrid, de culturele hoofdstad van Europa in 1992.

De Spanjaarden hebben haast en in deze haast worden drastische beslissingen genomen. Een net van nieuwe snelwegen wordt in hoog tempo aangelegd volgens het verwoestende principe dat de kortste weg tussen twee punten een rechte lijn is. De groei van de hoeveelheid asfalt in Spanje houdt gelijke tred met de avantgardisering van de cultuur. In een land waar tien jaar geleden elke vakantieganger kon constateren dat de hitparade een enorme achterstand had, is binnen korte tijd een ultrahippe jeugdcultuur ontstaan, waarbij je je als Noordeuropeaan al snel een achterlijke provinciaal voelt.

De Spaanse cinema kenden we over de grens vooral uit het werk van Buñuel en Saura, surrealistische filmkunst, waarin met een hoog metaforisch gehalte werd gereageerd op het repressieve karakter van het Franco-regime. Elke tijd krijgt de cineast die het verdient en nu ‘modern’ het sleutelwoord is, is Pedro Almodóvar de chroniqueur van het nieuwe Spanje. Zijn grote, internationale doorbraak bereikte hij in 1987 met Mujeres al borde de un ataque de nervios (‘vrouwen op de rand van een zenuwinzinking’). Mujeres is een portret van een moderne vrouw, die communiceert via haar antwoordapparaat, bij elke gelegenheid een flinke greep in het medicijnenkastje doet en zich in het algemeen niet bij de traditionele rolverdeling wil neerleggen. De bourgeoisie in Almodóvars film kent weinig discrete charme, maar is luidruchtig, onzeker en hysterisch op jacht naar het Grote Geluk.

Kerker
Het is moeilijk te zeggen waarom Almodóvars film zo’n universele aantrekkingskracht heeft, want Mujeres komt in al zijn ‘modernheid’ en ‘vooruitstrevendheid’ nogal belegen over, maar misschien kunnen we constateren dat de wereldconjunctuur van de progressiviteit zich momenteel in een conservatieve recessie bevindt en het publiek wel weer gevoelig is voor een tegendraads geluid. De nieuwe film van Almodívar ¡Atame! (met de Engelse titel: Tie Me Up/Tie Me Down) heeft in ieder geval in de Verenigde Staten al weer het nodige stof doen opwaaien. Het was een van de titels die centraal stond in het felle debat over filmkeuring dat daar de afgelopen maanden is gevoerd. Atame! kreeg een X-rating, vanwege enkele redelijk steamy seksscènes, een oordeel waarvoor de distributeur, gezien de daaropvolgende grote publieke belangstelling, de keuringscommissie dankbaar kon zijn.

In ¡Atame! wordt een actrice in horror- en pornofilms (de fraaie Victoria Abril, die veel te mooi is om een zo laag gezonken actrice te spelen) in haar eigen huis – dezelfde set als in Mujeres – vastgehouden door Ricky (Antonio Banderas), die, zo verklaart hij tot haar verbijstering, veel van haar houdt en de vader van haar kinderen wil worden.

Onder het mom van een tegendraadse komedie is ¡Atame! een ouderwetse exploitatiefilm. De actrice wordt in de aanvang van de film neergezet als een neurotische junk, maar haar verslaving lijkt in ieder geval geen effect op haar uiterlijk te hebben. Ze loopt in een zeer nauwsluitende jurk en draagt, zo wordt ons terloops meegedeeld, geen ondergoed. En om deze mannendroom compleet te maken heeft ze ook nog een gezond libido, wat tot inventieve spelletjes met een plastic speelgoedduikertje in de badkuip leidt.

Aanvankelijk probeert ze nog aan de greep van haar belager te ontsnappen, maar ze ontdekt al snel, dat, hoewel ze op bed ligt vastgebonden, zijn bedoelingen oprecht zijn. Hij gaat voor haar de straat op om drugs te kopen. Bij de nachtapotheker moet hij even wachten omdat de jongste bediende de apothekersvrouw aan het nemen is achter de toonbank. ¡Atame! heeft af en toe de plot van een pornofilm, waarin te onpas wordt gecopuleerd omdat, nou ja, het al weer vijf minuten geleden is dat het voor het laatst gebeurde. Tenslotte valt de actrice voor de kidnapper (Gedurfd! Modern!) en verandert het bed van een kerker in een liefdesnest.

Hoewel de film er verzorgd uitziet en het acteren uitstekend is, irriteerde ¡Atame! me mateloos. Dat zogenaamde grensverleggende en dat zogenaamde spel met het exploitatieve element, waarbij je als toeschouwer als een conservatieveling wordt ontmaskerd als je meedeelt dat je de hele instelling van de film nogal ranzig vindt. Almodóvar heeft over zijn helden, het Spanje van vandaag en over het moderne leven niets mee te delen.