Annette

Leos Carax’ zesde speelfilm Annette kan met recht een modern sprookje genoemd worden: in de wervelende vertelling borrelen onze meest duistere gedachten op.

Toen Annette afgelopen juli het filmfestival van Cannes opende, raakte vooral de meeslepende energie van de film een snaar. “So may we start? / High time to start”, popelt het uptempo openingslied van de avant-garde-musical. Leos Carax leek de vinger aan de pols van de tijdgeest te hebben, in de zomer waarin de wereld na een dik jaar lockdown weer open kon.

Wat voelt dát inmiddels alweer lang geleden. Maar ook nu, met een volgende lockdown in aantocht, blijkt Annette precies op zijn plek te vallen. Want onder dat wervelend-filmische oppervlak kolkt een duistere, haast apocalyptische maalstroom. “Ik heb sympathie voor de afgrond, en daarom kijk ik er niet in”, stelt hoofdpersoon Henry McHenry (Adam Driver) in zijn stand-up-act. Carax voelt diezelfde sympathie, maar hij kijkt wél, en hij laat ons meekijken.

Dat het verhaal van Annette niet van Carax zelf is, maar werd bedacht door de broers Ron en Russell Mael van cultband Sparks, doet daar verder weinig aan af. De film, pas Carax’ zesde in een roemruchte carrière, draait om de relatie tussen Henry en operazangers Ann Defrasnoux (Marion Cotillard), een powerkoppel in celebrityland dat de constante aandacht heeft van paparazzi – zoals Carax zelf ook diverse tabloid-lokkende relaties had, onder meer met actrice Juliette Binoche (die speelde in zijn Les amants du Pont-Neuf), zangeres Carla Bruni (voor wie hij twee videoclips regisseerde) en Katerina Golubeva (te zien in zijn Pola X).

De in Rusland geboren Golubeva overleed in 2011 op 44-jarige leeftijd, waarschijnlijk door zelfdoding. Zij was ook de moeder Nastya, door Carax aangenomen als zijn dochter – zowel in zijn vorige film Holy Motors als in Annette is Nastya samen met de regisseur zelf te zien in de openingsscène. Dat is meteen ook het nog grotere doembeeld dat Carax met Annette in de ogen kijkt: wat als ik een slechte vader ben? Want als Henry en Ann een dochter krijgen, Annette, blijkt al snel dat Henry niet in staat is het kleine meisje af te schermen van zijn grenzeloze misantropie en zelfhaat.

Dat het volstrekt vanzelfsprekend aanvoelt dat Annette al voor zij kan praten wonderschoon kan zingen, en dat het kind bovendien “gespeeld” wordt door verfijnd ontworpen houten poppen, spreekt boekdelen over de sprookjesachtige wereld waarin Carax zijn duistere overdenkingen kanaliseert. Zo is vrijwel alles in Annette op een bijna opzichtige manier kunstmatig. De hele film speelt in Los Angeles (de thuisstad van de broers Mael), maar hij werd grotendeels gedraaid in België en Duitsland – een budgetkwestie, die Carax echter ombuigt naar een impliciet commentaar op de stad der dromen die zo vaak deed alsof het allerlei plekken op de wereld was.

Kunstmatigheid alom. Zie ook: de stand-up-act van Henry, en de opera’s van Ann, die in de verste verte niks met echte stand-up of opera te maken hebben. En ook: het consequente spel met de kleuren groen en rood. En: de herhaaldelijke associaties van Henry met bananen en Ann met appels. En: het feit dat echt vrijwel de hele film gezongen is, tot en met een seksscène aan toe. Juist door de kunstmatigheid zo dik aan te zetten, weet Carax de campy ironie die aan de teksten en muziek van Sparks kleeft op scherp te zetten. Nep plus nep maakt écht, in Annette – echt pijnlijk, echt euforisch, echt emotioneel, echte cinema.