American Animals

Zo ging het echt, geloof ik

Elk feit wordt fictie in deze karakterstudie vermomd als heistfilm, over vier verwende studenten die hun zinnen hebben gezet op enkele peperdure eerste drukken.

Bart Laytons eerste bioscoopfilm The Imposter (2012) wordt documentaire genoemd. Opvolger American Animals is nu gekwalificeerd als fictie. Maar dat is slechts een kwestie van dosering: Laytons aanpak, een vernuftige vermenging van interviews en nagespeelde gebeurtenissen, is in beide films hetzelfde.

Die aanpak is vanzelfsprekend in goedkope realityshows, vooral in het true crime-genre. Dat is ook waar de Britse regisseur het vak leerde, als maker van series met voor zich sprekende titels als Banged Up Abroad en Paranormal Witness. Maar diezelfde platte technieken krijgen in zijn speelfilms complexiteit en thematische rijkdom, door de onderwerpen waarop hij ze toepast.

Net als The Imposter draait American Animals in essentie om de onontwarbare kluwen van feit en fictie die onze levens zijn. En hoe we gaan geloven in de leugens die we onszelf vertellen. De film vertelt het waargebeurde relaas van vier Amerikaanse studenten die in 2003 besluiten om enkele zeer waardevolle eerste drukken te stelen uit de universiteitsbibliotheek. De vier vertellen hun verhaal in interviews, waarbij ze (zoals in de films van Errol Morris) direct in de camera spreken. Wat ze vertellen wordt ook nagespeeld in scènes die constant hun betrouwbaarheid als vertellers in twijfel trekken. Op een gegeven moment duikt een van de echte jongens ineens in een fictiescène op. “Ging het echt zo?”, vraagt de acteur. “Ik weet niet, vast wel”, antwoordt de jongen.

Opvallend genoeg zijn die vier acteurs minder aantrekkelijk dan de echte mannen – een scherpe tegenstelling met de standaard Hollywood-aanpak. Dat is dan ook waar Layton het onder het oppervlak over heeft: hoe films onze verwachtingen van het leven beïnvloeden. De vier wannabe-bankrovers denken zichzelf in een heistfilm, en spreken in filmcitaten uit Jaws en Reservoir Dogs. Hun voorbereiding bestaat er vooral uit dat ze klassieke bankrooffilms als The Killing kijken. Telkens als een van de vier dreigt terug te deinzen, houdt een ander hem weer voor: “Wil je niet weten wat er zal gebeuren, in het echt?” Dankzij Hollywood hebben ze bovendien het idee gekregen dat er een Groots en Meeslepend Leven voor hen weggelegd moet zijn. Dat is hun enige motivatie voor de roof.

Het venijn van American Animals zit in de staart. Omdat Layton wijselijk het laatste woord geeft aan het slachtoffer dat de jongens maken. En omdat de vier, getuige de aftiteling, nog altijd die illusie van roem nastreven, zij het nu op legale manieren. American Animals geeft ze in zeker zin wat ze zoeken, maar maakt ook pijnlijk duidelijk wat de prijs ervan is.