A Complete Unknown

Bob Dylan blijft een mysterie

A Complete Unknown

Timothée Chalamet doet een aardige Bob Dylan-imitatie, maar kan niet verhullen dat James Mangolds biopic bar weinig te zeggen heeft over het iconoclastische muziekfenomeen.

“De jaren zestig waren een uitzonderlijke tijd”, aldus Todd Haynes in een interview met Rolling Stone over zijn postmoderne Bob Dylan-film I’m Not There (2007). “Er was een ontvankelijkheid en openheid voor experimentele en politieke ideeën, een intense honger naar nieuwigheid, jeugdigheid, en een argwaan richting dingen die geld opbrachten, vooral onder de counterculture en een jong publiek.”

De Amerikaanse singer-songwriter Bob Dylan is de ultieme belichaming van deze culturele golf. Deze stem van een nieuwe generatie liet zich nooit in hokjes plaatsen. De tegendraadse kunstenaar hoefde namelijk niemand te behagen, behalve zichzelf. Robert Allen Zimmerman is als een reflectie van de veranderlijke popcultuur zelf: talloze keren gestorven, om steeds weer in nieuwe vormen herboren te worden.

Hij was een troubadour, rebelse rocker, zwoele countryzanger, wedergeboren christen en slinkse hofnar. Niet voor niets liet Haynes zes acteurs verschillende varianten van Bob Dylan spelen, in een poging om – alsnog tevergeefs – tot een diepere kern van dit mysterie verpakt als een man te komen. Het contrast kan nauwelijks groter zijn met James Mangolds A Complete Unknown, een conventionele film die doelbewust binnen de lijntjes kleurt.

Deze Oscar-fähige biografiefilm, met Timothée Chalamet in de hoofdrol, houdt het juist overzichtelijk door zich op een enkele artistieke dood en wedergeboorte te richten – het historische moment waarop Dylan de folkinvloeden van Woody Guthrie en Pete Seeger van zich afwerpt en tijdens het Newport Folk Festival van 1965 de elektrische gitaar oppakt. Dat verguisde concert was een seismische verschuiving in het culturele landschap van Amerika en luidde achteraf bezien het einde in van de flowerpower-beweging van de jaren zestig.

De ironie is: het is haast radicaal om met een conventionele Hollywood-productie over Bob Dylan aan te komen. Het is vast niet met opzet, maar de manier waarop het onderwerp van A Complete Unknown tegen de structuur van de film schuurt is gelijk ook het interessantste aspect aan deze biopic. Chalamet doet zijn best om in de huid van de hier nog jonge muzikant te kruipen – vooral zijn zang is een indrukwekkende nabootsing – maar zijn Dylan wordt nooit meer dan een lege kopie die zich door een holle film beweegt. Als regisseur van de Johnny Cash-biopic Walk the Line (2005) is Mangold op bekend terrein, maar in A Complete Unknown krijgt hij nooit grip op Dylan, een verraderlijk onderwerp dat zich steeds uit de focus van het narratief weet te wurmen.

Want waar gaat A Complete Unknown over? De genialiteit van Dylan? Hoe hij de folkbeweging uit Greenwich Village verraadt? Zijn onmogelijke relaties met vriendinnetje Sylvie Russo (Elle Fanning) en muzikaal compagnon annex romantische vlam Joan Baez (Monica Barbaro)? The answer is blowing in the wind. Het ontbreekt A Complete Unknown aan een bindmiddel dat de observaties over Dylans leven bij elkaar houdt en de kreupele regie verraadt dat de film uiteindelijk nergens over gaat.

De eerste helft van de film meandert door de New Yorkse folkbeweging waarin Dylan doorbreekt. De shock van zijn elektrische fase spuit een kleine dosis adrenaline in de tweede helft, maar de tank is alweer leeg wanneer Dylan met zonnebril het podium van het folkfestival bestormt en rocknummer ‘Maggie’s Farm’ inzet. De rommelige montage van wat de climax van de film zou moeten zijn roept vooral associaties op met andere recente, haperende biopics: de geriatrische nostalgieporno van Bohemian Rhapsody (2018) en Rocketman (2019).

Al die biopics over muziekiconen uit de twintigste eeuw hebben een fetisjistische obsessie met muzikaal genie. En dat natuurtalent bestaat gewoon, zonder enige analyse, kritiek, duiding of subtekst. Op die manier wordt de artiest inwisselbaar; een generieke biografiefilm als deze zou je in principe over elke kunstenaar kunnen maken.

Naar verluidt heeft Dylan het gehele scenario van A Complete Unknown met Mangold en coscenarist Jay Cocks doorgenomen en goedgekeurd. Het voelt als een streek van de oude vos dat hij deze nostalgische exercitie nu de wereld in heeft geholpen. A Complete Unknown is uiteindelijk nog weer een façade voor de echte Dylan om achter te schuilen, wie die echte Dylan ook mag zijn. Deze film gaat het je in ieder geval niet vertellen.