12

Met 12 heeft Nikita Mikhalkov zich vergrepen aan de klassieker 12 Aangry Men van Sidney Lumet.

Filmposters zeggen soms alles. Die van 12 laat er in ieder geval geen misverstand over bestaan: ook al is dit een film over 12 mannen die gezamenlijk een moeilijke beslissing moeten nemen over het leven van een medemens, uiteindelijk draait het slechts om één man: meneer Nikita Mikhalkov, de regisseur. Hij kijkt je vanaf de poster aan, met zijn Nikita Mikhalkov-blik, zo van, luister goed naar mij, ik ben de moderator, die naar iedereen luistert en ten slotte zelf alle aandacht naar zich toetrekt. Luister naar mij en kijk naar mij, ik ben het, Socrates.

De laatste jaren heeft Mikhalkov zich op andere zaken dan filmmaken gericht: zijn baan als directeur van het Moskou Film Festival, zijn uitdijende imperium van bioscopen en onroerend goed; allemaal in samenhang. Het laatste dat we van hem op filmgebied vernamen, was het ellendige Barber of Siberia (1998), een aan grootheidswaanzin lijdend epos over de barmhartigheid van moeder Rusland.

En nu heeft hij zich vergrepen aan de klassieker 12 Angry Men (1957) van Sidney Lumet. Wat in oorsprong een studie is naar de labiliteit van groepsbeslissingen, wordt in deze Nikita Mikhalkov-productie een opeenstapeling van sentimentele monologen, waarin de groepsdynamiek volledig ondergesneeuwd raakt. Let maar goed op: nergens is het een uitgemaakte zaak waarom deze juryleden van gedachten wisselen. Ze doen het gewoon plotseling, omdat iemand een goed verhaal hield dat niet zozeer om de argumenten draaide, maar om het gevoel dat ze opriepen. Dit is geen juryberaad meer, maar een therapiegroep voor mannen op leeftijd.

Vogeltje
Hé, maar wacht ’s even, hoor ik iemand roepen, maar dat is dan toch juist heel accuraat, zo worden toch ook de meeste beslissingen in deze wereld genomen? Ja, inderdaad, zoals het origineel van 96 minuten al aantoonde. Maar regisseur Mikhalkov kan weer eens geen maat houden en waaiert 153 minuten uit, want lullen kunnen ze, die Russen. De Latino uit het origineel is een Tsjetsjeen geworden want Mikhalkov denkt ook nog iets over de politiek te moeten zeggen. Waar Lumet nooit de jurykamer verliet, neemt Mikhalkov ons in potsierlijke scènes steeds mee naar Tsjetsjenië en naar de cel van de verdachte. Het mes en de rol van jurylid nr. 8 — de eerste querulant — laat hij intact, maar hij voegt daar een vogeltje aan toe.

De zinloosheid van deze film openbaart zich in volle glorie in dit vogeltje. Als een afgetrokken symbool fladdert het zo nu en dan door het beeld, zelfs eenmaal in een ‘point of view’-shot. Als hij nou nog op het hoofd van moderator Mikhalkov had gescheten dan had hij nog iets zinnigs gedaan, maar nu wacht ie maar en wacht ie maar, totdat iemand een raam openzet aan het einde. Vlieg maar weg, vogeltje, je vrijheid tegemoet! Tegen deze tijd was ondergetekende al zo moegebeukt van al die aanmatigende ijdelheid, dat de laatste monoloog van Mikhalkov, waar hij ook ineens Tsjetsjeens blijkt te spreken, hem definitief over de rand van zwartgalligheid bracht. Allemachtig, wat is dit een prul!