Regisseur Kirill Serebrennikov veroordeeld voor fraude

Een Moskouse rechtbank heeft afgelopen vrijdag de Russische theater- en filmregisseur Kirill Serebrennikov schuldig bevonden aan het verduisteren van subsidiegeld. Hij en zijn medeveroordeelden kregen voorwaardelijke gevangenisstraffen opgelegd.

Meer dan vijf uur duurde het voorlezen van het vonnis in de zaak tegen filmmaker Kirill Serebrennikov (The Student, 2016; Leto, 2018) en zijn medeverdachten. Daarna werden de Russische regisseur en twee van zijn producenten schuldig bevonden aan het verduisteren van omgerekend ruim anderhalf miljoen euro aan subsidiegeld, bedoeld voor het theaterproject Platforma. Algemeen wordt aangenomen dat deze zaak, in de volksmond ‘de theaterzaak’ genoemd, politiek gemotiveerd is.

Pas aan het einde van de dag werd de strafmaat uitgesproken, waaruit bleek dat de geëiste straffen voorwaardelijk zullen worden opgelegd. Naast het terugbetalen van het zogenaamd verduisterde subsidiegeld zullen de veroordeelden boetes moeten betalen. Bovendien mogen de medeverdachten Joeri Itin en Konstantin Malobrodski gedurende twee jaar hun huidige werkzaamheden niet oppakken. Een vierde beklaagde, Sofia Apfelbaum, werd veroordeeld wegens nalatigheid, maar zal geen administratieve of geldelijke straf opgelegd krijgen.

Kort voordat het vonnis werd uitgesproken, bracht de Russische Minister van Cultuur Olga Ljoebimova een verklaring naar buiten waarin Serebrennikov werd beschuldigd van ‘het veroorzaken van grote schade aan de staat’. Vier dagen eerder stuurden meer dan 3.700 culturele prominenten een open brief aan Ljoebimova, waarin ze haar wezen op bewijsmateriaal dat de beschuldigden vrij zou pleiten en haar aanspoorden de strafrechtelijke aanklachten van het Ministerie van Cultuur tegen Serebrennikov en de andere verdachten in de theaterzaak in te trekken.

Gedurende het uitspreken van het vonnis verzamelden zich honderden mensen buiten de rechtbank, onder wie vele prominenten. Zo was de populaire rapper Oxxxymiron er, die eerder zijn meer dan twee miljoen volgers op social media had opgeroepen ook naar de rechtbank te komen om hun steun te betuigen. Ook een groot aantal acteurs was aanwezig, waaronder de populaire frontman van de band Zveri Roman Bilyk, die de hoofdrol vertolkte in Serebrennikovs meest recente film Leto. De sfeer was bedrukt en gespannen, velen van de aanwezigen spraken zich onder andere via een live uitzending van het Russische onafhankelijke mediaplatform TV Rain uit tegen wat in meerdere interviews een gefabriceerde zaak en een klucht werd genoemd. Iemand schreef met krijt ‘Vrijheid voor Kirill’ op de stoep voor de rechtbank.

Regisseur Andrei Zvjagintsev (Leviathan, 2014; Loveless, 2017) liet via een videobericht na het uitspreken van het vonnis weten pessimistisch te zijn. “Het gaat hier niet om financiële claims, dit zijn, zoals Kirill zelf al in de rechtbank vrij letterlijk zei, lessen in onvrijheid. De autoriteiten laten de samenleving op deze manier weten dat ze geen vrijheid moet verwachten. Het gaat erom ons af te leren onszelf te zien als vrij. Ons, die geboren zijn voor creativiteit, voor durf, voor de toekomst. Het vergezicht wordt ons versperd. Een land zonder uitzicht heeft geen toekomst. Dat is pas een schilderij dat het penseel van Bosch waardig is: een dodelijke ziekte woedt in het land en velt dagelijks duizenden mensen, een enorme menigte gemaskerde mensen stemt voor de eeuwigheid van het bewind van de vorst [een verwijzing naar de stemming over de constitutionele wijziging die momenteel in Rusland gaande is en de weg voor president Vladimir Poetin vrij zou maken om zo lang hij wil te blijven regeren — SG]. Een vorst die in een bunker met een desinfectietunnel zit. Het virus is gekroond. Is dit het land waarvan we droomden?”

Opvallend was dat Serebrennikov de rechtbank in de ochtend betrad zonder tas met toiletspullen en extra kleding. Gebruikelijk is dat mensen die verwachten veroordeeld te worden deze wel bij zich hebben. Een aantal dagen hiervoor had hij zijn laatste rechtbanktoespraak in deze zaak gehouden, waarin hij de beschuldigingen nogmaals van de hand wees en duidelijk maakte dat hij trots is op al het culturele werk dat hij in Rusland verzet heeft. De eerste letters van de paragrafen van deze toespraak spelden de volgende zinnen: ‘Ik heb nergens spijt van. Ik leef met jullie mee.’

Nadat de zitting was beëindigd werd Serebrennikov buiten opgewacht door honderden mensen die luid applaudisseerden. Hij kwam amper boven het geluid uit, maar het lukte hem uiteindelijk om de menigte toe te spreken: “Allereerst dank ik jullie voor jullie steun, voor het geloven in onze onschuld, voor het begrijpen van wat er hier aan de hand is. Iedereen die hier aanwezig is, is ons dierbaar. Houd alsjeblieft afstand van elkaar! Besmet elkaar niet, want we moeten vechten voor de waarheid.”

De advocaat van Serebrennikov heeft laten weten bezwaar te zullen maken tegen het uitgesproken vonnis.