Mubi Spotlight: Der siebente Kontinent

De Filmkrant en vod-platform MUBI richten deze maand hun spotlight op het werk van Michael Haneke en trappen af met Der siebente Kontinent. In dit grimmige debuut verfilmt Haneke de uitzichtloosheid van het dagelijks leven en de moeilijkheden om daarvan te ontsnappen.

Soms is het beter om voor het kijken van een film er nog helemaal niets over te weten. Dit geldt ook voor Der siebente Kontinent, Michael Haneke’s speelfilmdebuut uit 1989. Daarom raad ik iedereen aan die deze film gaat kijken (of nog wil gaan kijken) om lekker te stoppen met lezen en op MUBI, waar deze film vanaf vandaag 30 dagen te zien is, direct op play te drukken. Het maakt de ervaring des te beter.

Voor de twijfelaars ga ik rustig verder.

Dit debuut bevat al de kenmerkende elementen van een typische Haneke film: formalistische en belerende beeldtaal gecombineerd met een extreem grimmig en uitzichtloos verhaal. Dat klinkt best verschrikkelijk en dat is het eigenlijk ook, maar toch levert deze film je een geweldige kijkervaring op. Al is het maar omdat Der siebente Kontinent zo intens is.

Der siebente Kontinent vertelt het verhaal van het normale gezin Schober — vader, moeder en dochter — dat worstelt met het alledaagse. Zij zien de uitzichtloosheid van het bestaan, dat lijkt te zijn gevormd door werk en consumptie, consumptie en werk. Het leven om hen heen is als een grote machine, gevoed door vervreemdende supermarkten, verschrikkelijke popmuziek op de radio, waardeloze televisieprogramma’s en banale gesprekken op het werk. Gevangen in die machinaties leven zij een kafkaësk bestaan en dat worden zij steeds meer zat. Op briljante wijze benadrukt Haneke die vervelende eentonigheid van het leven. Daarom houden de shots in Der siebente Kontinent net wat langer aan, zitten er net wat langere stilte tussen de scenes en zien we veel alledaagse gebeurtenissen net wat vaker terugkomen.

Der siebente Kontinent is repetitief (net zoals het leven zelf zo te omschrijven is), maar is daardoor niet saai. Integendeel: door de herhaling van shots, het aanhouden van de camera en laten vallen van stiltes bouwt zich een gigantische spanning op. Steeds meer krijg je door dat het gezin Schober naar ontsnapping uit dit schrijnend verstommende leven zoekt en tegen het einde kijk je niet meer naar het alledaagse, maar eerder naar een beangstigend nachtmerriescenario dat voor de Schrobers een ontsnapping lijkt te zijn. Dat Der siebente Kontinent op een waargebeurd verhaal gebaseerd is maakt het afgebeelde alleen maar grimmiger.

De leegte in de kern van het gezin wordt extra benadrukt door Haneke’s en Anton Peschke’s kille cinematografie. Als de Schrobers wakker worden, aan de eettafel ontbijten of onderweg naar werk of school zijn (veel voorkomende scènes in Der siebente Kontinent), zien we nooit hun gezichten. We zien in plaats daarvan hun holle, emotieloze lichamen, die de taken uitvoeren waar toch niet bij nagedacht hoeft te worden. En als we eindelijk hun gezichten zien, dan is het vaak tijdens het eten. Dan worden we geconfronteerd met kauwende, smakkende, in close-up gefilmde hoofden die niets te zeggen hebben, terwijl ze naar sterk verjaarde jaren tachtig muziek luisteren. Gezicht of geen gezicht, in hun wereld maakt het eigenlijk niet zo veel uit. Het is allebei onaangenaam.

Het moge duidelijk zijn: een film van Haneke kijk je niet voor de gezelligheid. Van het confronterende gebruik van geweld in Funny Games tot aan de genadeloze afbeelding van ouderdom in Amour: Haneke’s films spelen, schuren, wrijven en wringen met het verwachtingspatroon van het publiek. Ze gaan, zowel in vorm als inhoud, net wat verder dan de rest en daardoor is de impact van zijn films vernietigend. Dat kan zwaar zijn, maar soms is dat eigenlijk best fijn. Haneke’s films houden je op strenge wijze bij de les, maar na afloop voelt het echt alsof je iets meegemaakt hebt; iets grimmigs en indrukwekkends tegelijkertijd. Dit geldt voor Der siebente Kontinent en ook voor de andere films die MUBI deze maand in samenwerking met de Filmkrant vertoont. U daar veel plezier mee wensen is wellicht missplaats, maar ik wens u wel veel bijzondere kijkervaringen toe. Deze films verdienen het namelijk om bekeken te worden. Ook door de twijfelaars.