Gender­on­ge­lijk­heid in film- en tv-indus­trie is taai

It’s Raining Women

In heel Europa zijn vrouwen nog steeds ondervertegenwoordigd in de tv-industrie, vooral in de technische departementen. Dat blijkt uit het rapport dat het European Audiovisual Observatory deze week uitbrengt. Nederland scoort vaak onder het gemiddelde.

In de documentaire It’s Raining Women van de Finse regisseuse Mari Soppela, die vanaf morgen in de filmtheaters te zien is, wordt becijferd dat het met het huidige emancipatietempo nog zo’n twee eeuwen duurt voor de economische positie van vrouwen gelijk is aan die van mannen. Door de coronapandemie, die vrouwen disproportioneel heeft getroffen, is de klok teruggezet en die termijn tot zo’n 275 jaar opgelopen.

De documentaire, die een vrouw volgt in haar juridische strijd om gelijke betaling, baseert zich op de ‘Glazen Plafond Index’ die The Economist sinds 8 maart 2013 elk jaar publiceert rond Internationale Vrouwendag. Daarin wordt in kaart gebracht waar vrouwen de beste kans hebben op gelijke mogelijkheden op werk in de welvarende landen. De index vergelijkt daartoe tien datasets, waaronder hoger onderwijs, parlement, senior banen en loon. Van de 29 landen bungelt Nederland in de afgelopen week gepubliceerde nieuwste editie op een teleurstellende 20ste plaats. Dat komt met name doordat de meeste Nederlandse vrouwen – die tot 1958 ontslag kregen aangezegd zodra ze in het huwelijksbootje waren gestapt – nog steeds hun voltijdsbanen opgeven zodra ze een gezin starten. Hierbij wordt vaak buiten beschouwing gelaten dat voltijds werken een door een patriarchale samenleving ingegeven norm is en dat vrouwen naast deeltijdwerk en huiselijk werk vaak andere zinvolle, maar onbetaalde taken vervullen als mantelzorg en vrijwilligerswerk.

In It’s Raining Women komen zichtbare en onzichtbare factoren – zoals onbewuste vooroordelen en gewoontes – aan bod die de bestaande verhoudingen in stand houden. Zo bracht Filmkrant in 2015 een aantal filmclichés in kaart die hardnekkig standhouden ondanks dat Nederland bekend stond als een van de meest geëmancipeerde filmlanden van Europa, afgaand op het aantal vrouwelijke regisseurs (destijds 25%).

Het onderzoeksrapport Beter is nog niet goed, dat vorig jaar werd gepubliceerd door Stichting Vrouw in Beeld, wees echter uit dat het met de gendergelijkheid in de Nederlandse av-industrie niet zo best gesteld is. Bijna zeven op de tien rollen gaan naar mannen. Bij research voor documentaires zijn vrouwen in de meerderheid en bij production design is de verdeling bijna gelijk, maar in de technische departementen zijn de verhoudingen extreem scheef. Het onderzoek was het eerste in zijn soort en functioneert als een nulmeting om de ontwikkelingen in de toekomst tegen af te zetten.

Het rapport dat het European Audiovisual Observatory deze week heeft uitgebracht in het kader van Internationale Vrouwendag laat zien dat Nederland niet bepaald een uitzondering is binnen Europa. Er is gekeken naar de invulling van zes professionele categorieën door mannen en vrouwen in 50.000 tv- en svod-speelfilms uit de periode 2015-2021. Van de producenten en hoofdrolspelers waren respectievelijk 44% en 47% vrouw. Maar onder cinematografen (8%) en componisten (6%) zijn vrouwen zeer ondervertegenwoordigd.

Het rapport splitst de percentages ook uit naar verschillende landen. Dan blijkt Nederland in flink wat categorieën onder het gemiddelde te zitten. Bij regie scoort Nederland nog goed: tussen 20 en 25% terwijl het gemiddelde 17% is. Maar in de categorieën scenarioschrijvers (30-35% versus een gemiddelde van 36%), producers (30-35% versus een gemiddelde van 43%) en cinematografen (0-5% versus een gemiddelde van 8%) blijft Nederland achter.

De onderzoekers hebben zich grotendeels beperkt tot het verzamelen van cijfers en laten de interpretatie daarvan over aan de lezer. Wel merken ze op dat er in absolute getallen minder vrouwen dan mannen in de av-sector werkzaam zijn en dat dat van invloed is op de genderbalans. Uit de statistieken blijkt bovendien dat vrouwen minder vaak solo optreden als regisseur, producent of scenarioschrijver dan mannen en dat de teams waarbinnen ze opereren gedomineerd worden door mannen.

Het stemt hoopvol dat voor het laatste jaar van het onderzoek, 2021, het vrouwelijke aandeel in regie was gestegen naar 21%. Maar de eindconclusie luidt nog steeds dat de genderverhoudingen traag, bijzonder traag veranderen.