Distributeur Gusto brengt als eerste een film online uit in ‘uitzonderlijke situatie’

Gusto brengt als eerste Nederlandse distributeur een oorspronkelijke bioscooppremière direct online uit tijdens de coronacrisis. Jumbo is nu te zien op Picl en de nieuwe streamingdienst Vitamine Cineville. Gusto-oprichter Hein van Joolen: “We zitten nu tijdelijk in een andere wereld.”

Terwijl filmliefhebbers overvallen werden door de berichten over de bioscoopsluitingen ten gevolgde van de coronacrisis, bedachten distributeurs en filmtheaters achter de schermen al alternatieve vertoningsscenario’s. Zomaar online gaan met de filmpremières is nog niet zo eenvoudig. En de tijdelijke sluiting komt in een tijd dat streaminggiganten als Amazon Prime Video, Disney+ en Netflix de markt al aan het omwoelen waren. Met een platform als Picl is Nederland voorloper op het verkleinen van theatrical windows via zogenoemde day and date releases: tegelijk in bioscoop en op vod.

Dat maakte het voor distributeur Gusto relatief eenvoudig om te beslissen hun film Jumbo van Zoé Wittock direct online uit te brengen. Jumbo is een inventieve en onconventionele young-adult-achtige film over een meisje dat verliefd wordt op een kermisattractie. Ok, dat klinkt weird. Maar deze film, die doet denken aan series als Euphoria of Sex Education, kreeg veel aandacht op Sundance en de Berlinale. En hij leent zich door z’n originele stijl goed voor het kleinere scherm. Met distributeur Hein van Joolen van Gusto spraken we via videochat over deze unieke situatie, de mogelijke precedentwerking van het doorbreken van de windows en of elke film eigenlijk wel zo geschikt is voor het kleine scherm.

Eerst mochten er nog maximaal honderd bezoekers in de bioscoop en niet lang daarna moesten alle bioscopen sluiten. Wat betekent dit voor distributeurs? “We hebben in Nederland het voordeel dat de landen om ons heen op ons vooruitlopen. We hebben de situatie in China en Italië gezien. Dus konden we tijdig inschatten dat de bioscopen dicht zouden gaan en daarop inspelen. Toen op vrijdag 13 maart de eerste maatregelen werden aangekondigd, zijn we meteen in beraad gegaan over Paradise Drifters, het debuut van Mees Peijnenburg. Dat is voor ons een belangrijke film en die willen we de kans geven die hij verdient. We hebben toen besloten om niet af te wachten, maar de knoop door te hakken: voordat iedereen hun films gaat uitstellen, doen wij dat al en kiezen dan een goede plek uit in september.
“Dat was anders bij Jumbo. Die zou dit weekend uitgaan in België. Ook daar zijn alle bioscopen natuurlijk dicht, maar uitstellen had daar niet veel zin omdat de perscampagne al zover gevorderd was. In België heeft distributeur Lumière toen zijn vod-platform opengesteld voor andere distributeurs en is Jumbo online uitgegaan. Toen wij dat hoorden van O’Brother, de Belgische partner voor wie wij Jumbo uitbrengen, dachten we direct dat het helemaal geen gek idee was om dat ook in Nederland te proberen. Het is een bijzondere film waarbij wij veel vertrouwen hebben in de recensies. En dit wordt nu de eerste online only-release die oorspronkelijk bedoeld was voor een theatrical release. Dus verschijnt Jumbo nu op Picl en Vitamine Cineville.”

Hoe werkt dat dan? Het duurt normaliter toch een tijdje voordat films uit de zalen zijn en te zien zijn op online platforms? “Er bestaat zoiets als een theatrical window. Dat stamt uit de tijd van de opkomst van de homevideo in de jaren tachtig. De studio’s wilden toen hun films zo snel mogelijk ook in de huiskamers krijgen. De bioscopen en filmtheaters vreesden voor hun geld en daarom zijn er afspraken gemaakt tussen alle partijen hoelang het duurt voordat een film elders beschikbaar is. Die windows zijn steeds meer in elkaar geschoven; tegenwoordig duurt het na de bioscoopuitbreng ongeveer vier maanden voor een film ergens anders te vinden is. Dit geldt vooral voor commerciële films. Voor filmtheaters speelt dit minder. Zij weten dat lang niet alle films een leven hebben van vier maanden. Het scheelt dat filmtheaters samenwerken met Picl waardoor zij ook meedelen in de vod-opbrengsten van de film. Er is dus minder concurrentie dan bij de grote commerciële partijen.
“Nu schuiven de windows weg. Het begon met Universal, die The Invisible Man en Emma vervroegd online brachten, en ook Disney plaatste eerst Frozen II en nu Onward vervroegd naar hun eigen dienst Disney+. Voor ons ook een reden om Guns Akimbo, een actiefilm met Daniel Radcliffe, ook vervroegd online uit te brengen, in samenspraak met de Amerikaanse partner voor wie wij de home-entertainmentrelease doen. Grote partijen zijn hier niet al te blij mee, maar snappen ook dat dit een uitzonderlijke situatie is. Bij volgende films houden we ons wel weer aan de windows, maar we zitten nu tijdelijk in een andere wereld.”

Wat heeft dit voor gevolgen voor het bioscoopbezoek? “Ik verwacht dat het publiek als de coronacrisis voorbij is gewoon weer naar de filmtheaters gaat. En het is niet meer dan logisch dat dat de eigenaars die investeren in de theaters het respect krijgen dat ze verdienen. Daar hoort bij dat de windows dus ook weer terugkomen. Bovendien maken de meeste makers hun film natuurlijk ook met het idee en doel dat hun film in de bioscoop komt en als hun werk overal beschikbaar is, haalt dat ook een deel van de ervaring weg. Je mag het publiek ook wel een beetje sturen, het is voor veel mensen ook een avond uit. Laten we dat vooral blijven omarmen.”

Het zijn vooralsnog onzekere tijden en het is niet duidelijk of de maatregelen nog een keer verlengd gaan worden. Zijn er films die zich beter lenen voor digitale uitbreng dan andere? “Films zoals Jumbo zijn ideaal. Een lieve, eigenaardige film. Heel aandoenlijk en je gaat er gelijk in op. Maar ook geschikt voor een kleiner scherm. Het filmhuispubliek neemt er denk ik ook de tijd voor om te gaan kijken. Ze gaan theezetten vóór de film en niet tijdens. Een Wonder Woman 1984 is knallende actie. Die moet je zien op het grootst mogelijke doek. Maar ook een film als Kala azar is juist zo mooi, rustig en contemplatief dat je in de donkere zaal moet zitten om er ten volste van te kunnen genieten. Thuis ben je dan misschien te snel geneigd op je telefoon te kijken. Maar het liefste zie je natuurlijk alles in de bioscoopzaal.”

Dat is dan ook het belangrijkste: hoe krijgen we straks weer mensen terug de bioscoop in? “Het Cineville-initiatief is hierin heel belangrijk. Zij zoeken een manier om hun abonnementhouders te behouden. Je moet voorkomen dat als mensen straks weer naar de film mogen, ze niet gaan omdat ze geen pas meer hebben. Daarom denk ik dat dit een hele goede eerste stap is. Ik hoop dat de overheid ons straks ook een window geeft zodat we ons weer kunnen voorbereiden op de overgang naar de normale wereld. Dat er niet gezegd wordt dat direct weer alles begint. Het is meer economisch verantwoord als we daar naartoe kunnen werken. Dat zal dan wel met veel overleg tussen bijvoorbeeld distributeurs gepaard moeten gaan. Anders zit je de eerste paar weken in een soort limbo van oude films die je al online hebt gezien. Ook al is het eerste instinct om zo snel mogelijk alles open te gooien, mijn advies is: rustig aan, opbouwen en dan doorbouwen. Dat is het beste voor alle bioscopen.”