Thomas van der Ree en Joost Reijmers over Herman vermoordt mensen

De Telefilms staan dit jaar in het teken van misdaad. Scenaristen Thomas van der Ree en Joost Reijmers namen gezamenlijk plaats op de regiestoel voor een plagende, inktzwarte komedie over de bejaarde Herman die aan het moorden slaat. “Dat een bejaarde man een moord pleegt, is een interessant gegeven. Maar als hij bekent en niet geloofd wordt, dat is een film.”

Het klikte meteen, zo’n tien jaar geleden tijdens hun eerste ontmoeting op de Filmacademie. Thomas van der Ree en Joost Reijmers herinneren het zich met zichtbaar plezier. “We hadden allebei interesse in genrefilms en wilden die later gaan maken”, aldus Van der Ree. “Edgar Wright, de gebroeders Coen, dat waren onze helden. Ik weet nog een lesdag vol met moeizame arthouse, waarna we ’s avonds naar In Bruges gingen. Vooraf hadden we geen idee waar het over ging, maar we kwamen er als herboren uit: die absurde humor, die sterke dialogen – en helemaal geen groot budget. Zoiets zouden wij in Nederland ook best kunnen maken.”

Herman vermoordt mensen is het soort film dat de twee destijds hadden kunnen verzinnen. Een dik aangezette, vlot geschreven zwarte komedie, waarin een maatschappelijk probleem (de bureaucratie van de zorg) via allerlei genre-conventies een draai krijgt. Want waar het van gepaste zorg verstokte leven van alcoholist en voormalig motivatiecoach Herman (Aus Greidanus) aanvankelijk op een conventionele dramafilm lijkt, verandert het in een duistere thriller wanneer hij uit pure wanhoop een crimineel vermoordt om in de gevangenis te belandden. Maar zo’n ingezakte man met rollator kan toch geen moordenaar zijn?

“Bij ons op kantoor houden we om de zoveel tijd pitchsessies”, legt Reijmers het ontstaan van de film uit. “Thomas kwam met het idee voor een uitgebluste man die iemand vermoordt om in de gevangenis te komen. Een grappig plan, maar het verdween uiteindelijk toch in een la.” Van der Ree vult aan: “Het was zomaar een ideetje, maar toen we het thema voor de telefilms van dat jaar zagen, dachten we: dat zou er goed bij passen. En we hadden het concept inmiddels wat doorgedacht. Dat een bejaarde man een moord pleegt, is hooguit een interessant gegeven. Maar als hij bekent en niet geloofd wordt, dát is een film.”

Het naar hun hand zetten van genreconventies heeft altijd de interesse gehad van de twee. Het mislukte tijdens hun afstudeerfilm Wraak (“een niet geslaagde Nolan-achtige mindfuck”), maar een tweede kans deed zich voor toen Van der Ree gevraagd werd het afstudeerproject van de afdeling VFX te schrijven – Een bizarre samenloop van omstandigheden. “Ik vroeg Joost voor de regie en zo konden we ons mislukte afstuderen op een bepaalde manier overdoen.” Reijmers: “Er zat geen druk op het project, waardoor we echt ons eigen ding konden doen.” De korte film over hoe het leven van drie Amsterdammers door toevalligheden verbonden is, werd internationaal opgemerkt.

Na hun afstuderen ontwikkelden Reijmers en Van der Ree verschillende filmprojecten, waaronder de Zilveren Krulstaart-winnende Kort! Pony Palace, en startten ze met scenaristen Michael Leendertse, Matthijs Bockting en Pieter van der Berg het schrijverscollectief Winchester McFly. De inmiddels veel gevraagde writers room (later aangevuld met Sarah Offringa en Bodil Matheeuwsen) werkte onder meer aan de speelfilms Riphagen en Bankier van het verzet, maar ook aan veelbesproken series als De vliegende Hollanders, Judas en Ares – Nederlands eerste Netflix-productie.

Ondanks dat het concept van Herman vermoordt mensen aansluit bij de genre-interesses van de twee, heeft het verhaal wel degelijk wortels in de werkelijkheid. Van der Ree’s vader maakte eenzelfde gang door het zorgsysteem. “Je raakt er echt door gefrustreerd. Zijn ‘indicatie’ paste niet bij zijn ‘opgebouwde dossier’, waardoor we van het kastje naar de muur werden gestuurd. Het was zo’n slopend proces. Op een gegeven moment zei mijn moeder zelfs: ‘Volgens mij kan je nog beter iemand vermoorden, dan wordt je tenminste geholpen.’ De woede en frustratie erover hebben we van ons af kunnen schrijven.”

Dat schrijven deden ze vanwege de coronamaatregelen vooral over de telefoon. Van der Ree: “We belden elkaar op maandag en bespraken dan een paar uur allerlei ideeën. Vervolgens begonnen we met het uitwerken ervan, waardoor het verhaal stapje bij stapje vorm kreeg.” En waar de twee normaliter beginnen met een overkoepelende plot, werkten ze nu met acht verschillende sequenties die ze grofweg chronologisch uitwerkten. ”Telkens was het ook voor ons een verrassing wat Herman nu weer zou doen. Wat dat betreft opereerden we telkens op hetzelfde niveau als de hoofpersoon: oké, we hebben nu dan wel iemand vermoordt, maar wat nu?”

Reijmers studeerde op de Filmacademie regie en Van der Ree scenario, maar nu staan ze voor zowel regie als scenario samen op de aftiteling. “Het idee was eerst de taken een beetje te scheiden”, aldus Reijmers. “Maar in het schrijfproces waren we al zo vervlochten dat het makkelijker was ook op de set samen de regie te doen.” Die samenwerking ging volgens Reijmers makkelijk. “We wisselden veel af: dan lette de een meer op het beeld en de ander meer op het spel, dan weer andersom. Daarbij hielp het ook dat we de schrijvers zijn. Want telkens wanneer we productioneel voor verassingen kwamen te staan, konden we snel schakelen en dingen aanpassen.”

De grootste uitdaging van Herman vermoordt mensen was volgens het duo een geschikt verzorgingstehuis vinden. Reijmers: “We zaten midden in de tweede lockdown, dus plekken bezoeken was onmogelijk. Uiteindelijk hebben we op verschillende locaties gedraaid, waaronder in een verlaten pand van een zorginstelling. Grappig om te merken dat de brakheid die wij bedacht hadden, in het echt nog erger bleek te zijn: een suggestie-box waarvan het woord klachten door de overgeplakte sticker scheen, verlaten rollators door het pand, een hele inrichting in het thema van de zeemeermin. Details die we nooit hadden kunnen verzinnen.”

Herman vermoordt mensen kijkt soms als een aanklacht tegen het zorgsysteem, maar ook andere beroepsgroepen krijgen ervan langs. Van der Ree: “Er zit inderdaad een interessante overeenkomst tussen hoe jargon gebruikt wordt in die verschillende beroepsgroepen. De zorg zit dan misschien vol met lege termen, voor Hermans motivatieteksten hebben we een managementschuurkalender geraadpleegd – daar wordt je echt geen wijs uit. Net zoals de speech van zijn dochter trouwens, die ‘op criminologisch en criminalistisch gebied’ onderzoek doet bij de politie. Geen idee wat het betekent allemaal, maar we hebben het zo van een politiewebsite geplukt.”

Herman vermoordt mensen wordt op 3 januari om 20.26 uur vertoond op NPO3.