Norbert ter Hall over &Me

'Geklungel hoort erbij'

  • Datum 28-02-2013
  • Auteur
  • Deel dit artikel

Norbert ter Hall

Norbert ter Hall kennen we van opmerkelijke tv-series als A’dam — E.V.A. en nu ook van de speelfilm &Me. De regisseur vindt de filmwereld er niet op vooruitgaan. "Het wordt steeds truttiger in de bioscoop."

Door Jos van der Burg

De kans om nooit van Norbert ter Hall (1966) te hebben gehoord is groter dan nooit iets van hem te hebben gezien. Het is het lot van regisseurs van tv-drama en -series dat hun werk meestal bekender is dan zijzelf. Ter Hall wekt overigens niet de indruk dat hij er mee zit dat niet iedereen bij ’t Schaep met de 5 pooten, A’dam — E.V.A. of de Theo Maassen-registratie Met alle respect meteen aan hem denkt. Dat speelfilmregisseurs veel meer aandacht krijgen, is niet de reden dat hij met &Me een bioscoopfilm heeft gemaakt. Het is trouwens zijn tweede, want twaalf jaar geleden maakte hij de roadmovie Monte Carlo. Die kleine artistieke film trok nog geen duizend bezoekers, zodat de vraag opdoemt waarom Ter Hall weer de speelfilmwereld opzocht. Waarom als succesvol tv-regisseur een onzeker bioscoopavontuur zoeken?
Ter Hall voelt die spanning helemaal niet. "Een speelfilm is voor mij niet het hoogste goed. Het maken van een serie vind ik even uitdagend als het maken van een film. Ik hoef ook helemaal niet zo nodig een speelfilm te maken, maar dit verhaal leende zich gewoon beter voor een film." Met ‘dit verhaal’ bedoelt hij Oscar van den Boogaards roman Fremdkörper, waarvan &Me de verfilming is. Van den Boogaard stuurde hem acht jaar geleden de roman toe met de vraag of hij er een film in zag. Dat zag Ter Hall, waarna Van den Boogaard een script schreef. Het resultaat was nog niet panklaar, maar Ter Hall zag er al wel "het soort verhaal in dat ik graag vertel" en herschreef het script over een driehoeksverhouding.

Rafeligheid
Wat hem trok in de roman was de rafeligheid van het leven. Geen personages die precies weten wat ze willen, maar die door hun eigen handelwijze worden verrast. Dat een Duitse homo en een Spaanse schone, die beiden bij het Europese parlement in Brussel werken, op elkaar verliefd worden en gaan samenwonen, waarna een Nederlandse verhuizer in hun liefdesleven opduikt, verrast inderdaad alle betrokkenen. Maar ook de heteroseksuele kijker, die gewend is aan films over uit de kast komende homo’s, maar niet over homo’s die verliefd worden op een vrouw.
Ter Hall houdt van dit soort ambivalent gedrag dat de kijker een spiegel voorhoudt. "We hebben inmiddels geaccepteerd dat mannen op latere leeftijd bekennen dat ze homo zijn, maar homo’s die het op latere leeftijd bij een vrouw zoeken, dat kan echt niet. Daar trekken we de grens." Het ligt allemaal niet zo scherp in het leven, vindt Ter Hall. "Deze man is homo, maar hij is niet gelukkig. Als hij letterlijk tegen een vrouw aanbotst, ziet hij een kans om met haar gelukkig te worden. Misschien is dat dom van hem, maar ik ken genoeg mensen die domme dingen doen en toch interessant zijn. Het gaat mij juist om dat geklungel. Dat hoort bij het leven."

Tegen de klippen op
Geklungel en geen eeuwig stralend happy end. Wie dat laatste zoekt, is bij Ter Hall aan het verkeerde adres. "Veel films eindigen met ‘en ze leefden nog lang en gelukkig’, maar ik denk dat in het echte leven een happy end vaak is dat iedereen zijn eigen weg weer gaat. Dat het de personages in &Me niet lukt om bij elkaar te blijven, wil niet zeggen dat hun poging om tegen de klippen op van elkaar te houden niet de moeite waard was. Ze hadden elkaar nodig om een stap voorwaarts te kunnen zetten."
Het realisme in &Me wijkt sterk af van de suikerzoete conventionele romantische komedie. Zijn film moeten we dan ook niet in dat vakje duwen, zegt Ter Hall. "Liefhebbers van romantische komedies vinden de film misschien niet leuk, maar kijkers die niet van dat genre houden wel." Waarmee hij niet wil beweren dat &Me niet romantisch is. "De film is romantisch omdat deze mensen ontzettend proberen om van elkaar te houden." Dat &Me zich niets aantrekt van genres is lastig in een filmwereld die denkt in hapklare brokken, zegt Ter Hall. "Ik heb niets tegen genres, maar ze passen niet bij mij. Ik hou van films die niet eenduidig zijn. Ik gebruik wel genre-elementen, maar uiteindelijk gaat het verhaal zijn eigen gang en laat het zich niet beperken door genres. Het maakt het lastig om &Me te omschrijven, omdat het daarin net even iets gecompliceerder ligt."

Vliegangst
Het begint op te vallen: met Ter Hall staat weer een filmmaker op die niet op de Filmacademie heeft gezeten. Zijn pad liep van een grafische opleiding in Arnhem via decorbouw naar regie. Net als Guido van Driel (De wederopstanding van een klootzak), Diederik van Ebbinge (Matterhorn) en Michiel ten Horn (De ontmaagding van Eva van End) was Ter Hall in zijn begintijd vooral op de vorm gericht. "Dat had mijn prioriteit, maar ik kom er steeds meer van los. Ik leer beter de controle loslaten en op de instincten van de acteurs te vertrouwen. Ik ben nog niet waar ik wezen wil, maar al wel een eind. Het mooiste, maar ook het engste, is als ik helemaal geen controle meer heb en het ‘gewoon’ vanzelf gaat. Dat levert soms magische momenten op. In &Me zit een scène van zes of zeven minuten, waarin de man op bed zit en de vrouw de kamer binnenkomt. Die scène zijn we gaan draaien zonder hem heel goed voor te bereiden. Ik vind ‘m prachtig. Er gebeurt iets, omdat de acteurs ook niet precies wisten hoe het zou gaan en als kijker voel je die spanning."
Zo’n spanning mist Ter Hall vaak in de bioscoop. "Het wordt steeds truttiger. Ik vind heel veel films erg braaf. Het lijkt wel of ieder experiment verboden is. Op televisie lijkt tegenwoordig meer mogelijk."
In ieder geval is een tweede serie van A’dam — E.V.A. mogelijk. Ter Hall is net begonnen aan de draaiperiode ("tachtig dagen in twee blokken") voor de in Amsterdam spelende serie, waarin acteurs en het dagelijks leven zich weer zullen mengen (zie ook de rubriek Actie!). Daarna komt er misschien weer een film, waarvoor Ter Hall zelf het scenario zal schrijven, want het (her)schrijven van het script voor &Me is hem goed bevallen. Inspiratie haalt hij uit zijn ervaring met vliegangst. "Ik had daar veel last van, maar ik heb het met een cursus overwonnen. Ik ontmoette toen een man die gestrande reizigers met vliegangst ophaalt. Dat kan bijvoorbeeld iemand zijn die naar Australië is gevlogen maar niet meer terug durft. In zo’n geval gaat die man erheen om therapie te geven, waarna hij met diegene terug naar huis vliegt. Mijn script gaat over zo’n man die mensen thuis brengt, maar zelf geen vaste verblijfplaats heeft." Na een stilte: "De man die iedereen thuisbrengt, moet zelf thuis zien te komen." Het klinkt als een pakkende logline. Ter Hall (lachend): "Ja, ook daarin word ik steeds handiger."