Mark de Cloe over Boy Meets Girl Stories

Vierendertig keer zoomde Mark de Cloe in op verliefdheid. Samen ontwaken, verlatingsangst, ongeduldig wachten, affaires, twijfel, ruzie, pijn, geluk. Boy Meets Girl Stories vindt de balans tussen verrassing en herkenbaarheid. “Het deurtje naar de ware liefde gaat pas open als je alles hebt gezien.”

Jongen en meisje liggen in bed. Meisje drapeert liefdevol het dekbed over jongen. Hij doet op zijn beurt hetzelfde bij haar. Het dons golft heen en weer onder het geluid van een bruisende branding. Misschien zag u dit slaapkamer-inkijkje toen u iets te vroeg naar Nederland 3 klikte om het Journaal te zien. Of stuitte u – in afwachting van Studio Sport – op een koppel dat door het bos wandelt terwijl de voice-over zich afvraagt of hij nou verliefd is op haar of op de verliefdheid. Het zijn korte filmpjes, hooguit vier minuten, die blijven hangen lang nadat sport en nieuws het ene oor in en het andere uit zijn gegaan.

Nederland 3 had de Boy Meets Girl Stories aangekocht als een soort tv-alabastine om de gaten in de programmering mee dicht te smeren. Maar kijkcijferonderzoek toonde aan dat die oneerbiedige aanduiding geen recht doet aan de publieke waardering. De maker, Mark de Cloe (Zwijndrecht, 1969), was er blij mee. “Het bleek dat één op de vier Nederlanders een Boy Meets Girl Story heeft gezien. En 92 procent zapte niet weg. Mensen die ik spreek hebben vaak een favoriet, ze herkennen zichzelf. Daar word ik veel gelukkiger van dan wanneer ze zeggen: ‘Het ziet er heel mooi uit.’ Die films moeten wel iets doen. Ik maak dingen om mensen te raken. Niet als een soort therapie voor mezelf.”

Een universeler thema dan ‘jongen ontmoet meisje en de vonk springt over’ is haast ondenkbaar. Toch ervaart De Cloe, die eerder veelgeprezen korte films als Ralentir (1992) en Lucky Strike (1992) maakte, de Boy Meets Girl Stories als het meest persoonlijke project dat hij ooit ondernam. Hij noemt het project “een verzameling fragmenten van filmische verliefdheid”. Het project was in eerste instantie geïnspireerd door Fragments d’un discours amoureux van de Franse wijsgeer Roland Barthes. “Maar ik heb het al snel van het boek weggetrokken. Het moest geen boekverfilming worden. Uiteindelijk heb ik alleen de structuur aangehouden: de ontluikende liefde, behandeld in hoofdstukken. Mijn eigen ervaringen en gedachten vormden het uitgangspunt, redelijk dagboekachtig dus. Eigenlijk is het project ontstaan uit allerlei half-affe ideeën, stukjes film die ik ooit heb gedraaid en die in het archief zijn beland. Een stukje met Italiaanse scootermeisjes, een kolkende spreeuwenwolk, opnamen van een vriendin. Ik heb een mozaïek gemaakt uit wat ik zonde vond om weg te gooien.”

Tandartsassistente
Al snel merkte De Cloe dat hij een onderwerp had gekozen dat onuitputtelijk alle kanten op waaiert. In zijn eerste opzet had hij wel tachtig verhalen bedacht. Sommige ideetjes, zoals een portret van een beeldschone tandartsassistente die haar patiënten geen kroon op maar in het hoofd zet, vielen af omdat ze bij nader inzien te weinig om het lijf hadden. Andere verhalen, een dialoog tussen een monogame naaldboom en een polygame loofboom bijvoorbeeld, verdwenen ongemerkt naar de achtergrond. Uiteindelijk werkte hij er 34 uit.

Het is een lappendeken van minidocumentaires, beeldgedichten, overpeinzingen en drama, zwart-wit en kleur, experimenteel en orthodox narratief. Wie niet beter weet, zou denken dat hier 34 verschillende regisseurs aan het werk zijn geweest. “Op de werkwijze valt geen pijl te trekken”, geeft De Cloe toe. “Soms begon ik met een beeld, andere keren met een sfeer, een look, een stukje dialoog. Veel filmmakers maken eerst volledig een scenario af en gaan dan verfilmen. Maar dan ben je naar mijn idee heel illustratief bezig. Je maakt niet genoeg gebruik van de beeldende kracht van het medium. Voordat je je verhaal rond hebt moet je al bezig zijn met film, daarmee voorkom je dat het plat wordt. Dan kan je nog steeds een platte dialoog hebben, maar door er bijvoorbeeld lucht bij te filmen, werkt het weer. Verhaal en verbeelding moeten elkaar voortdurend opjagen en stimuleren. Alleen als je die wisselwerking toelaat tussen wat je vertelt en hoe je het vertelt, ontstaat er iets extra’s.”

Die filosofie van 1+1=3 geldt ook voor de dvd die volgend jaar op Valentijnsdag uitkomt. Daarop worden de 34 filmpjes ingeleid door een proloog, waarin het meisje Milou stelt dat je zeven kansen hebt om de ware liefde te vinden. Van daaruit kan de kijker in willekeurige volgorde langs de verhalen zwerven die in clusters aan de zeven ontmoetingsmomenten zijn gekoppeld. Of Milou op het einde wel of niet haar wederhelft vindt, hangt af van de kijker. De Cloe: “Het zijn herinneringen en chronologie doet er dus niet toe. Maar je moet wel alle verhalen langs voordat je een happy end krijgt. Het deurtje van de ware liefde gaat pas open als je alles hebt gezien en hebt gevoeld hoe het zit.”

Drempelwoningen
Het was een Vlaming die het vuur van De Cloe’s filmliefde ontstak. Als jongen keek hij graag naar het BRT televisieprogramma Première van Jo Röpcke. “Hij toonde filmfragmenten en dat was natuurlijk spannend. In die tijd was ik onder de indruk van die enorme lopende tanks in The Empire Strikes Back [1980]. Maar Röpcke liet ook zien hoe die film gemaakt werd. Dat begreep ik niet. Ik dacht: die film is er toch gewoon? Maar toen zag ik een Amerikaanse hippie achter een tafel met schaalmodellen uitleggen hoe hij die tanks animeerde. Wow, dacht ik, zo kan je dus werelden maken waar mensen in geloven. Ik heb meteen mijn zus gevraagd waar je dat kon leren.”

Dat bleek aan de St. Joost Academie in Breda te zijn. Maar daar voelde De Cloe zich al in het tweede jaar niet op zijn gemak. “Je werd er opgeleid tot maker van maatschappelijk verantwoorde VPRO-documentaires. Met studiegenoten in het café ging het over meisjes, verliefdheden, persoonlijke twijfels. Maar eenmaal weer op school ging je bloedserieus aan het werk. Maakte je een documentaire over drempelwoningen voor bejaarden. Dat kon ik niet rijmen met de passies uit die eerdere gesprekken.”

Dus stapte De Cloe over naar de Rietveld Academie waar hij al snel voor film koos. “Bij goede beeldende kunst denk ik altijd ‘wat is dat ontzettend goed gemaakt, wat slim bedacht’. Maar het blijft altijd bij bewondering. Het wordt geen verwondering. Je zit niet ín het werk. Bij film is dat wel zo. Dat beleef je echt.”

“Ik heb dat zo in ieder geval met mijn favoriete regisseurs. Emir Kusturica bijvoorbeeld. Hij laat me de totaalheid van het medium voelen. De chaos, al die verschillende verhaallijnen, de art direction, de typetjes, de politieke lading – het is alles tegelijk. Zijn films zijn niet eenduidig, maar ademen wel kracht. Ze zijn niet helder en toch ook weer wel. Datzelfde gevoel krijg ik bij Leos Carax of Julio Medem. Medem sleurt je emotioneel mee door de manier waarop hij zijn verhalen vertelt. Zijn filmen is veel meer dan alleen een verhaal vertellen. Maar hij schiet niet zo door in het structureren als Peter Greenaway. Bij hem is de dosering van emotie, vorm en verhaal beter in evenwicht.”

Hardnekkige misvatting
Waar dat evenwicht precies ligt, verschilt volgens De Cloe per film. “Sommige Boy Meets Girl-filmpjes moeten goed gespeeld zijn. Zoals bijvoorbeeld Alleen, waarin een stel ruzie maakt over de telefoon. Daar heb ik me sterk geconcentreerd op de psychologie en motivatie van de personages. Maar in Koppig vasthouden, een conceptfilmpje waarin een koppel in bed ligt en wordt gescheiden door splitscreen, behandel ik de acteurs meer als modellen. Ik geef andere soort aanwijzingen: een stukje naar links, een beetje je hoofd omhoog, nu draaien.”

De Cloe geeft direct toe dat hij sterk visueel is ingesteld. Maar een vormfetisjist is hij geenszins. “Ik heb Ontmoeting gefilmd vanuit een topshot. Niet omdat ik per se een topshot-filmpje wilde maken, maar omdat ik die vorm het beste vond passen bij het verhaal. Ik denk dat ieder verhaal zijn vormgeving in zich draagt. Maar er is een hardnekkige misvatting de filmwereld ingeslopen die die relatie tussen inhoud en vorm ontkent. Of het is een goed verhaal, maar het ziet er niet uit. Of het is een heel mooie film, die nergens over gaat. Volgens mij is het niet of-of.”

Handjeklap
Voordat hij Boy Meets Girl Stories maakte, had De Cloe al 23 korte films op zijn naam staan. Daarnaast deed hij ervaring op als commercial-regisseur. “Wat ik daarvan heb geleerd is helderheid”, stelt de filmmaker. “In het maken van reclamefilmpjes worden tonnen geïnvesteerd, dus dan mag je niet zomaar van de veronderstelling uitgaan dat iedereen het snapt. Je moet heel scherp weten wat je overbrengt en hoe. En dan is altijd nog aan jou de keuze of je er dan een Pirates of the Carribean van maakt of een Julio Medem. Zolang het maar geen vaag in zichzelf gekeerd ding is.”

Dat hij voor commercials met budgetten werkte die per 30-secondenspotje vele malen groter zijn dan alle 34 Boy Meets Girl Stories bij elkaar, maakt volgens De Cloe weinig uit. “Er staat wel overal een nul achter, maar iedereen blijft ontevreden. Je hebt altijd geld te weinig, ook als je een dure commercial filmt. En eigenlijk is die gelddiscussie ook oninteressant. Het gaat er niet om hoe duur een acteur is maar of er uit hem komt wat ik van hem verlang. Het is natuurlijk wel fijn als je geld hebt om alles van alle kanten te filmen. Maar uiteindelijk kan maar één hoek de juiste zijn. Toch ben ik het gebedel en het kunst- en vliegwerk na twee jaar lowbudget filmen wel zat. De Nederlandse filmwereld is een soort Waterlooplein, het hangt aan elkaar van het handjeklap. Al heb ik door mijn werk aan Boy Meets Girl Stories wel veel respect gekregen voor het gesjor, gehannes en getrek waarmee producenten te maken hebben.”

Maar het is niet alleen de valse kunstenaarsromantiek die stelt dat creativiteit alleen gedijt in armoede, die De Cloe heeft doen besluiten de bakens te verzetten. Hij wil dolgraag een speelfilm maken. Van het Filmfonds kreeg hij begin dit jaar geld om een treatment te schrijven van A.F.Th. van der Heijdens roman Het leven van een dag. “Het is weer een liefdesverhaal, mij helemaal op het lijf geschreven. Ik ben ook klaar om een speelfilm te maken; ik heb het gevoel dat ik het nu kan. En ik wil ook af van dat eeuwige imago van kortefilmmaker. Dat is een hokjesgedachte waar ik niet aan toe wil geven.”

Betekent dat dat er geen vervolg komt op Boy Meets Girl Stories? “Het is wel mijn lievelingsproject”, geeft De Cloe toe. “Misschien dat het een project is waar ik telkens weer terugkeer. Ik heb wel een zalige bron aangeboord.”

Boy Meets Girl Stories zijn de komende vier jaar nog op Nederland 3 en worden vertoond op het Nederlands Film Festival 2004. De dvd staat gepland voor Valentijnsdag 2005.