IFFR 2025: David Verbeek over Safe.Self.Sense

Met videoinstallatie Safe.Self.Sense reflecteren David Verbeek en Yu He Lin op isolatie en de drang naar vrijheid na covid. Het werk gaat tijdens IFFR in wereldpremière en wordt komend weekend gepresenteerd als videoperformance die de dreiging van onze tijd vangt in beeld, geluid en dans. Verbeek: “We leven in tijden die steeds verwarrender zijn. Daar hoort een gevoel van zenuwachtigheid bij.”

Isolatie en vervreemding lopen als een rode draad door het werk van David Verbeek. Zijn films worden bevolkt door dolende zielen op zoek naar hun plek in de wereld. Sinds Shanghai Trance (2008) verbeeldt Verbeek hoe overweldigend de geglobaliseerde wereld is, waarin alle grenzen poreus zijn geworden – grenzen tussen landen, de grens tussen fysiek en virtueel, en tussen aardse en spirituele dimensies. 

Safe.Self.Sense, een samenwerking tussen David Verbeek en zijn partner Yu He Lin, zet die thema’s op scherp. De driekanaals-videoinstallatie gaat tijdens IFFR 2025 in wereldpremière en verkent hoe de coronapandemie onze ideeën over veiligheid, identiteit en zintuiglijke waarneming heeft aangetast.

Hoe definieer je jezelf in een wereld die steeds onveiliger voelt? Hou je je aan alle regels en perk je zo bewust je eigen vrijheid in? Of probeer je door de restricties te knallen in een misschien wel wanhopige poging om te leven? Drie schermen tonen drie parallelle verhaallijnen die deze dilemma’s bij het publiek leggen, door impliciet te vragen: welk narratief spreekt je het meeste aan? 

In het eerste weekend van het festival wordt de videoinstallatie ook als performance gepresenteerd, een combinatie van cinema, geluidskunst en moderne dans. Safe.Self.Sense vormt zo een volgende stap in Verbeeks oeuvre, die met zijn films al tegen videokunst aanschuurde en hier de grenzen van de cinema opzoekt om zijn terugkerende thema’s in een meer abstracte vorm te verpakken. 

Wat was het vertrekpunt van Safe.Self.Sense?  “We woonden in Taiwan en hadden een groep kunstenaars om ons heen verzameld. Mijn vrouw Yu He Lin kent daar veel mensen uit de kunstwereld en de contemporary dance-scene. Tijdens de pandemie, toen alles steeds restrictiever werd en niemand kon reizen, wilden we samen iets maken over dat nieuwe leven. Daaruit ontstond installatiewerk Quarantine Dreams [2020], als een manier was om uiting te geven aan het benauwende effect dat we allemaal voelden. Daarna ontstond het idee om iets groters te maken. Zo kwamen we uiteindelijk op Safe.Self.Sense, een project waarmee we de verschillende gevoelens die de pandemie teweegbracht in kaart wilden brengen. Hoe gaat men om met de angst van die tijd? En hoe gaan verschillende culturen om met die angst?” 

Merkte je veel verschil tussen Taiwan en Nederland? “In Taiwan waren mensen behoorlijk gehoorzaam. Iedereen liep rond met maskers en hield zich aan de regels. Daar kwam het eerste woord vandaan: safe. Terug in Nederland zag ik juist veel meer weerstand, je had privéfeestjes en illegale raves. Dat zijn we sense gaan noemen, het idee dat mensen gewoon willen doorleven, hun zintuigen vieren en het avontuur opzoeken. Safe en sense dus, het zintuiglijke en het veilige. En wat zit daar tussenin? Wat de pandemie met iedereen deed: het werkt in op jezelf. Je bent geïsoleerd en meer tot jezelf veroordeeld. Dat is de self in de titel. Dat waren de drie kernbegrippen waarmee we aan de slag wilden.”

En hoe kwam je op de vorm van een driekanaals-videoinstallatie? “We wilden dat gevoel van onbehagen na twee jaar pandemie vangen. Door te werken met projecties op meerdere schermen tegelijk, moet het publiek een keuze maken. Je kunt je aandacht niet op alle drie de schermen tegelijk richten. Daardoor moet je kiezen welke van de drie parallelle verhalen je volgt. Ga je daarin voor bescherming of voor het leven vieren? Elk pad dat je kiest, levert weer zijn eigen schrikbeeld op.”  

Hoe heb jij zelf die pandemie meegemaakt, zo tussen Taiwan en Nederland in? “Ik ben eigenlijk alle kanten opgeslingerd. Ik woonde in Taiwan, maar ben in die periode ook een paar keer terug in Nederland geweest. Elke oversteek veranderde mijn perspectief weer. Die uitersten tussen het oosten en westen waren stuitend. Na een tijdje wist ik ook niet meer hoe ik me ten opzichte van mijn omgeving moest verhouden. Eerst dacht ik dat de strikte regelgeving in Taiwan een oase van rust opleverde, en dat die Nederlanders met hun rebelsheid een stelletje idioten waren. Maar toen ik eenmaal begon te wennen aan de vrijheid in Nederland, was ik ineens de brutale Nederlander in Taiwan die zich niet meer aan de regels wilde houden. Wat een makke schapen zijn het toch, dacht ik dan.” 

Dat laveren tussen verschillende werelden en culturen is ook een terugkerend thema in je werk. Ergens is de pandemie dus een behoorlijk Verbeekiaans fenomeen. “Kijk, iedereen heeft de pandemie meegemaakt, dus wie ben jij als kunstenaar om daar dan iets over te zeggen? En over het algemeen is het gewoon een hele saaie periode geweest. Safe.Self.Sense neemt de pandemie als vertrekpunt om ook andere maatschappelijke reacties op dreiging en crisis onder de loep te nemen. De film gaat in feite ook over hoe in Taiwan constant de dreiging leeft dat het overgenomen kan worden door China. Het gaat over het algemene gevoel van onbehagen, de beklemmende gewaarwording dat onheil nadert. Ga je dan volop leven of jezelf beschermen? En hoe verandert je psyche onder die omstandigheden?” 

Dat onheilspellende gevoel van een wereld in gevaar was er ook al in films als Full Contact en Dead and Beautiful. Ben je daar steeds bewuster naar op zoek? “Ik ben veel met de tijdgeest bezig, met ons wereldbeeld. We leven in tijden die steeds verwarrender zijn. Daar hoort een gevoel van zenuwachtigheid bij. Je zou het apocalyptisch kunnen noemen. In zekere zin ben ik met mijn films dus steeds meer gaan psychologiseren, om grip te krijgen op onze ongewisse toekomst.” 

Hoe werkte je op visueel en stilistisch niveau aan die driekanaals projectie? “Ik heb Safe.Self.Sense zelf gemonteerd, dat was echt uitermate complex. Het was bijna alsof je met bladmuziek moest werken om al die lagen te componeren, om de juiste momenten te vinden waarop de verhaallijnen samenkomen of juist uiteenlopen. Van Full Contact heb ik overigens ook een installatieversie gemaakt die op twee schermen tegelijk speelt. Ik zie dat als een bevrijding van de verwachtingen van het publiek. Bij een conventionele film die in filmtheaters draait, hebben mensen bepaalde verwachtingen over hoe het plot in elkaar steekt en hoe de personages op psychologisch niveau zijn opgebouwd. Ik vind het heel bevrijdend om ook als audiovisueel kunstenaar bezig te zijn, omdat al die conventies in feite niet meer hoeven te bestaan. Je kan veel eerder tot de kern komen en simpelweg tonen waar je het over wil hebben.”

Mis je die vrijheid als je dan weer terugkeert naar een meer traditionele arthousefilm? “Ik denk dat er niet zoveel verandert. Je moet jezelf als filmmaker de vrijheid gunnen dingen te onderzoeken. Eigenlijk bevind ik me met mijn installatiewerk in een soort tussengebied, omdat het ook een sterk narratief component heeft. Het is verhalender dan het werk van andere videokunstenaars die niet in de filmwereld opereren. Uiteindelijk hou ik wel gewoon rekening met het publiek en werkt de installatie toe naar een bepaalde narratieve climax. Het echte verschil is dat je met een videoinstallatie als Self.Safe.Sense de aandacht van het publiek op een andere manier moet zien vast te houden.”

Safe.Self.Sense is te zien op IFFR 2025, van 31 januari t/m 2 februari 2025 als performance en daarna nog t/m 8 februari 2025 als videoinstallatie.