NFF 2020: Stop-motion masterclass Kim Keukeleire

Met Ma vie de courgette en Isle of Dogs op haar cv

Kim Keukeleire op een green screen-set van Isle of Dogs

Een goede stop-motion specialist heeft weinig pretenties, maar wel een enorme lading vakmanschap in huis, aldus Kim Keukeleire tijdens haar masterclass op het Nederlands Film Festival. Ze werd geboren in Seoul, maar groeide op in Brussel en werkte mee aan Ma vie de Courgette en Isle of Dogs.

Skelet van hond uit Isle of Dogs

Tijdens de online masterclass vertelt Keukeleire uitgebreid over haar vakgebied en de filmproducties waaraan ze werkte. Zo staat ze op crewlists van Frankenweenie (animator, 2012) en Fantastic Mr. Fox (key animator, 2009), maar ook op die van Ma vie de Courgette (animation director, 2016) en Isle of Dogs (lead animator, 2018). Hoe je een voet tussen de deur krijgt in het vak? Vooral door heel veel vlieguren te maken op een set. Door met je handen te werken en te laten zien dat je begrijpt hoe de techniek in elkaar zit en dat je weet hoe een beweging eruit moet zien. Hoe meer ervaring je opdoet, hoe vaker je een nieuwe kans krijgt, aldus de in Seoul geboren, maar in Brussel getogen vakvrouw.

Na haar studie aan de kunstacademie werkte Kim Keukeleire voor animatiestudio’s als Laika Entertainment en Aardman Animations, maar ook met van origine live-action regisseurs als Tim Burton en Wes Anderson. Ze kreeg te maken met enorme budgetten, maar ook met producties die voor een appel en een ei gemaakt moesten worden. Bovendien werkte ze in alle stijlen en genres: van cartoonesk voor kinderen tot hyperrealistisch voor een volwassen publiek.

Schema van hondenpop uit Isle of Dogs

Stop-motion is waarachtig een internationaal vakgebied. Animatiespecialisten van het hoogste niveau vormen een soort reizend circus dat dan weer een jaar in Amerika woont en werkt, het volgende in Engeland of Frankrijk. Eigenlijk had Keukeleire dit jaar moeten werken aan Guillermo del Toro’s grimmige stop-motion versie van Pinocchio, maar Covid-19 en het inreisbeleid van Trump gooiden roet in het eten. Dus staat Keukeleire op het moment op de set van de ‘tiny budget film’ No Dogs or Italians Allowed, waarin documentairemaker Alain Ughetto zijn bewogen familiegeschiedenis vertelt. Creatief goochelen met minimale middelen vindt ze trouwens net zo spannend als werken met een megabudget. Bitter is ze dus niet over wat ze in 2020 is misgelopen.

Tijdens deze online masterclass deelt Kim Keukeleire, in gesprek met moderator Yvonne van Uden, zoveel kennis als mogelijk binnen de twee uur die de kijker gegund is. Met shared screens toont Keukeleire in vogelvlucht hoe stop-motion als animatievorm werkt. Ze doet het aan de hand van gespecialiseerde software (Dragonframe), setfoto’s van werk achter de schermen en bijzondere ‘gasten’: poppen Courgette en Spots (de witte hond uit Isle of Dogs).

Schets en still uit Isle of Dogs

Na wat basisvoorlichting over de stop-frametechniek van ‘haar’ animatievorm toont Keukeleire met schetsen en foto’s van personages hoe een animatiepop opgebouwd wordt. Dat na eerste zwart-witschetsen uitgebreide kleurpaletten, emoties en aankleding ontwikkeld worden en hoe daarna kleipoppen gemaakt worden om een 3D-beeld van zo’n figuur te testen. Dat de binnenkant van de uiteindelijke pop uit een skelet bestaat dat net zo ingenieus in elkaar zit als een horloge. En dat de ene keer een pop wordt afgemaakt met een lichtgewicht 3D-schuimomhulsel en de andere keer – afhankelijk van de wensen van de regisseur – de poppen handmatig van latex vervaardigd worden. Sommigen krijgen daarbovenop een heuse vacht. Sommige popjes hebben een complete ‘bibliotheek’ aan opzetmondjes of -oogjes, bij andere producties wordt gekozen voor compleet nieuwe opzetgezichtjes voor elke nieuwe emotie of scène. Terwijl ze daarover vertelt laat Keukeleire met de poppen zien hoe gedetailleerd ze kunnen bewegen. Het materiaal blijft staan, zitten of ‘hangen’ in elke positie die ze wenst. De miniem opgetrokken lip van Spots kan zo een grom uitbeelden. ‘Gewrichten’ worden met miniatuurschroevendraaiers afgesteld op het gewenste niveau en met het equivalent van een satéprikker worden oogjes gedraaid.

Kim Keukeleire met pop uit Ma vie de Courgette

Waar een computeranimatie in lagen wordt opgebouwd en foutjes dus per handeling kunnen worden gecorrigeerd, is dat bij stop-motion animatie niet mogelijk. Toen Keukeleire onlangs een flink aantal frames had opgenomen met een personage waarvan ze vergeten was de wenkbrauwen te plaatsen, moesten álle opnames opnieuw geschoten worden. Het is een tipje van de sluier van een creatief vak waarin je niet weg moet deinzen voor technisch monnikenwerk. Want elke animator levert op een tienurige werkdag slechts enkele seconden opnamemateriaal af. Bloed, zweet en tranen dus. Tegelijkertijd valt op hoe enthousiast Keukeleire is over alle aspecten van haar vak.

Tijdens de masterclass werd ook uitgebreid gesproken over hoe animatoren samenwerken met regisseurs. Maakt het bijvoorbeeld uit of je werkt met regisseurs die zelf een animatieachtergrond hebben? Soms, zegt Keukeleire. Iemand als Wes Anderson of Tim Burton, in de basis live-action regisseurs, kijken net even anders naar het vak dan een duo als Steve Box en Nick Park van Aardman Studios. Die laatste twee staan, zo vertelt Keukeleire, vaker op de technische set. Anderson, die voor zijn stop-motion films met honderden animatoren samenwerkte, geeft de voorkeur aan regisseren vanuit huis. Hij stuurt aan de lopende band mails met aanpassingen en videobriefings, waarin hij personages speelt en zo hun bewegingen laat zien aan de animatoren. Ter illustratie speelt Keukeleire een clip af van Anderson die in zijn huis even in de huid van Mr. Fox kruipt.

Toen ze in 1990 met werken begon, was draaien op 16mm-film en communiceren met faxen dagelijkse kost. Anno 2020 is kunnen lezen en schrijven met specialistische software en vele mails sturen en lezen de norm. Maar stop-motion blijft een ambacht. Het ontwikkelen, vervaardigen en (hand)werken met poppen blijft de basis. Deze vorm van animatie blijkt al decennialang prima te kunnen bestaan naast 2D-animatie en CGI-animatie. Stop-motion heeft een eigen fanbase van kijkers die handwerk en vakmanschap waarderen. Waar, zo vertelt Keukeleire, Aardman Studios aanvankelijk probeerde zo perfect en ‘clean’ mogelijk te werken, is men daar in de loop der tijd op teruggekomen. Wie gelikte animatie wil zien, kiest een Pixar-film. Wie gecharmeerd is van een vingerafdruk op een stuk klei of gekke ‘bewegende’ hondenvachten, kiest voor de films van Aardman en Anderson.