LIFF 2023: American Indie Competitie

Alleen al om Michael Cera in The Adults een nare vent te zien spelen, raden we het Leiden International Film Festival aan, dat plaatsvindt van 26 oktober tot 5 november.

Samenhang schlamenhang, denk ik nogal eens bij artikelen die thema’s zeggen te herkennen in festivalprogramma’s. Het fascinerende aan die selecties is juist dat ze verschíllende stemmen verzamelen, dat ze de uitbijters tonen, de eilanden ver weg van de meridiaan.

Toch valt in een aantal films in de American Indie Competition van het LIFF dit jaar een kwetsbaarheid op die ik niet eerder zag. Om er meteen bij te zeggen dat het pronkstuk van de selectie – The Sweet East van Sean Price Williams – daar helemaal niks mee van doen heeft. In zekere zin zijn alle films in de competitie uitbijters omdat ze niet de regels volgen van het gemiddelde Amerikaanse massavermaak, maar The Sweet East is nog meer een geval apart. Price Williams en hoofdrolspeler Talia Ryder zijn tijdens het festival aanwezig.

Maar kwetsbaarheid dus. Elke film die het de kijker lastig maakt, is de moeite waard. ‘Lastig’ is niet eens het juiste woord bij Sometimes I Think About Dying. Het is een film die gewoon weigert te doen wat je wilt. Daisy Ridley (zij van Star Wars: The Force Awakens) speelt een jonge vrouw die ergens in het noordwesten van de VS bij een lokale Port Authority werkt. In elke andere film zou die baan een grafschrift zijn. Een raam dat uitkijkt op een muur. Een dev null (voor de unix aficionado’s onder ons). Hier niet. “Waar hou je van”, vraagt iemand aan Ridley’s introverte personage Fran. “Mijn baan”, is haar antwoord. Soms fantaseert ze dat ze dood in een bos ligt. Of, op mooie dagen, dood op het strand, als deel van een collage van wrakhout. Je gunt Fran van alles. Liefde, energie, fantastische ervaringen. Maar de film respecteert haar personage, haar karakter. Ze zal nooit extravert zijn, er is niets om uit te breken. Ze is wie ze is en ze neemt de dingen voorzichtig en beschouwend. Dit is een film die in een klassieke verteltraditie tegen stilstand aan schurkt. Maar Fran is geen spektakel. Daarom zie je haar niet vaak op grote schermen.

Even over dat ‘indie’ in de naam van de competitie, want het zal festivalbezoekers opvallen dat sommige films onder de vleugels van grote studio’s zijn gemaakt. Programmeur Nick Hortensius legt uit: “’Indie’ stond altijd voor ‘onafhankelijk van het studiosysteem’. Inmiddels is die term meer een aanduiding van een type film met een bescheiden budget en grote creatieve vrijheid voor de maker. The Adults is bijvoorbeeld echt in alles een indie-film, maar is wel wereldwijd aangekocht door Universal. We merken dat met name Sundance, het belangrijkste filmfestival voor Amerikaanse onafhankelijke films, steeds interessanter is geworden voor studios. Niet met een fysieke release in gedachten maar als aanvulling op hun (digitale) catalogus. Die films hebben misschien nog wel meer dan ooit het risico om in de vergetelheid te raken zonder dat mensen ze gezien hebben. Daarom nemen wij ze mee in de selectie.”

In The Adults bezoekt Eric (Michael Cera) voor het eerst in jaren zijn zussen Rachel en Maggie, die nog in het ouderlijk huis wonen. Vooral de jongere Maggie hunkert naar de aanwezigheid van haar oudere broer, want na het overlijden van hun moeder is er al genoeg stabiliteit verdwenen. Alleen, Eric is niet echt stabiel. Voor de kijker is snel duidelijk dat hij niet te beroerd is om tegen iedereen te liegen. Rachel spreekt hem er op aan. “Je gunt ons slechts uren en minuten met je, terwijl je hele dagen moet geven.” In de dagen dat hij er is, zien we Eric een beetje meer volwassen worden.

Twee andere films beschouwen een hele specifieke kwetsbaarheid. Parachute gaat over een jonge vrouw die vanwege een eetstoornis en body dismorphic disorder tijd in een kliniek heeft doorgebracht. De regel die cliënten wordt geadviseerd, is om dan een jaar lang geen nieuwe liefdesrelaties aan te gaan. De ervaring leert dat die vaak stuklopen. Maar dan ontmoet ze Ethan. In Mutt, het energieke regiedebuut van Vuk Lungulov-Klotz, lopen we een lange hectische dag mee met Feña, een jonge trans man die een aantal mensen tegenkomt die hij sinds zijn transitie niet meer heeft gezien: z’n zus, z’n ex en z’n vader. Parachute en Mutt zijn allebei films die, net als Sometimes I Think About Dying en The Adults, eerlijk zijn over de mogelijkheid van groei. Die is bescheiden. Echte verandering verschijnt meestal niet als spektakel, maar is eerst misschien niet eens zichtbaar. Die eerlijkheid geeft deze films iets extra sympathieks.

Qua onderwerp is Reality waarschijnlijk de meest prominente film in de selectie. De film is bijna woord voor woord gebaseerd op het verhoor van Reality Lee Winner – gespeeld door Sydney Sweeney – door de FBI, die haar beschuldigt van het lekken van geheime documenten. Het is een indrukwekkende film, die in de kantlijn twee behoorlijk problematische dingen opmerkt, zonder dat hardop te doen. Eén is dat Reality ergens zegt dat in de tijd dat ze bij het National Security Agency werkte op haar afdeling op elke tv alléén Fox News werd gekeken. Niet ter analyse, maar voor informatie. Dat levert op z’n zachtst gezegd een scheef wereldbeeld op. Dan hebben we het nota bene over Amerika’s machtigste spionageorganisatie. Twee is de optie dat Trump in 2016 inderdaad dankzij Russische invloed de belangrijkste positie van het land kon innemen.

Er is nog meer interessants. Het tragikomische – maar ergens ook bloedserieuze – Jerry Starring as Himself, over een Amerikaan van Aziatische afkomst die in Florida woont, maar na z’n pensioen door de Chinese politie wordt gerekruteerd als undercover agent. I Used to be Funny met Rachel Sennott (uit Bodies, Bodies, Bodies) over een vrouw die worstelt met ptss. Het meer poëtische Fremont over een vrouw die in een gelukskoekjesfabriek werkt en besluit een speciale boodschap de wereld in te sturen.

En als kers op de taart dus The Sweet East, een roadmovie à la – ik citeer het festival – The Wizard of Oz (maar dan in American Indie-stijl). Een film die je misschien twee keer wilt zien om te beseffen wat er allemaal gebeurt.

Leiden International Film Festival | 26 oktober t/m 5 november | Diverse locaties, Leiden