Filmfestival Toronto 2019

Toronto is belangrijk als lanceer-platform voor de Oscars, maar de echte ontdekkingen doe je eerder in de Platform-competitie, die voor zijn vijfde editie sterk en vrouwelijk was.

Het was van tevoren niet echt een film met een enorme buzz. Daarvoor is Jojo Rabbit van de Nieuw-Zee-landse regisseur en acteur Taika Waititi (Hunt for the Wilderpeople, 2016; Thor: Ragnarok, 2017) eigenlijk teveel een artfilm. Alsof Wes Anderson een remake van La vita è bella heeft gemaakt, deze satire over een klein jongetje in nazi-Duitsland en zijn denkbeeldige vriendje Hitler.

Je moet het zien om het te geloven, maar deze film won op het 44ste TIFF dus de publieksprijs. En dat is op het filmfestival van Toronto de belangrijkste prijs die er is, veel meer dan slechts een indicatie voor een bepaald soort populariteit en potentie voor de film. De afgelopen jaren wonnen Toronto-publieksfavorieten Slumdog Millionaire, The King’s Speech, Twelve Years a Slave en vorig jaar Green Book namelijk enkele maanden later een Oscar voor Beste Film, en vele anderen sleepten nominaties of andere Academy Awards in de wacht. Dus van runners-up Marriage Story van Noah Baumbach (première in Venetië) en Bong Jong-hoo’s Parasite (Cannes) zullen we vast en zeker ook nog wel wat horen bij de Oscars.

Doordat de druk van Hollywood en de daarmee samenhangende financiële belangen op Toronto zo groot zijn, is het makkelijk te vergeten dat het festival ook een uitstekend lanceerplatform is voor een heel ander soort films. Precies daarom reizen er naast programmeurs van festivals en filmtheaters ook steeds meer (kleinere) distributeurs naartoe, om ontdekkingen te doen die op de Europese, door pre-sales vaak al geheel ‘uitverkochte’ festivals onmogelijk zijn geworden.

Geen Gouden Eland
In tegenstelling tot de filmfestivals van Berlijn, Cannes en Venetië is dat van Toronto van oudsher niet competitief. Er is dus geen Gouden Eland of Gouden Esdoornblad met bijbehorende jury om de kijkrichting van de selectie te stroomlijnen. Toronto is best of the fests en galapremières voor het meer dan loyale publiek, en wereldpremières voor de toegestroomde industrie (“Half Hollywood was er dit weekend”, zoals een anonieme bezoeker verzuchte; wie wil namedroppen kan bezig blijven, van Tom Hanks tot Meryl Streep en van Renée Zellweger tot Joaquin Phoenix). Bovendien is er sinds vijf jaar ook de Platform-competitie, voor films met een sterke artistieke stem, die met zijn prijzengeld van twintigduizend dollar een serieuze concurrent is voor vergelijkbare competities als de Tigers in Rotterdam, het Forum en de nieuwe sectie Encounters in Berlijn, en de Quinzaine des Réalisateurs in Cannes.

Met name dit jaar was de Platform-selectie sterk. Openingsfilm Rocks van Sarah Gavron (Brick Lane, 2007; Suffragette, 2015) zette de toon met een visueel doordacht drama over tienermeisjes in multicultureel Londen, de volwassen problemen waar ze voor komen te staan en de kinderlijke oplossingen die ze daarvoor vinden. Ken Loach meets Céline Sciamma, sociaal-realisme met een young female gaze, energiek en rauw door het gebruik van mobiele telefoonfilmpjes. Niet omdat dat hippig is, maar omdat het kleine momenten van zelfexpressie en macht over de camera zijn van de jonge, niet-professionele acteurs.

Zwaartekracht
Platform selecteerde veel films van en over vrouwen. Twee daarvan werden door de jury (bestaande uit artistiek directeur van de Berlinale Carlo Chatrian, filmmaker Athina Rachel Tsangari en filmcriticus Jessica Kiang) beloond met een Special Mention: het breekbare Canadese coming-of-age-drama Anne at 13,000 ft van Kazik Radwanski en Alice Winocours astronautenfilm Proxima. Beide films gaan eigenlijk over hetzelfde, maar dan met geheel tegengestelde hoofdpersonen. De eerste draait om een jonge dagopvangmedewerker voor wie de zwaartekracht van deze wereld te sterk is; alleen tijdens het parachutespringen voelt ze zich in balans met haar omgeving. Ook voor de gescheiden moeder die centraal staat in Proxima is de aantrekkingskracht van de verte zwaarder dan de aardse beslommeringen die moederschap en gezin millennialang hebben voorgeschreven. Het loskomen van de aarde is in beide gevallen niet alleen een metafoor, maar ook iets wat visueel ingezet wordt om op een andere manier naar de personages te kijken.

Winnaar Martin Eden was de enige niet-wereldpremière in de selectie van tien films, en kwam met een Venetiaanse acteerprijs voor hoofdrolspeler Luca Marinelli op zak naar Toronto. Martin Eden heeft met Jojo Rabbit gemeen (toeval natuurlijk te midden van ruim 250 films) dat het beide films zijn die gaan over de plek van een individu in de woelingen van de wereldgeschiedenis. Regisseur Pietro Marcello doet dat tamelijk geniaal in zijn gelijknamige verfilming van Jack Londons schrijversbiografie. Hij verplaatste het verhaal van de Verenigde Staten naar Napels en maakte er door gebruik van archiefmateriaal ook een film van over de grotere politiek-sociale bewegingen van de twintigste eeuw. De film is actueel en prangend door de discussies die selfmade schrijver Martin Eden met zichzelf en anderen voert over vragen rondom individualisme en de groepssolidariteit van het socialisme. Maar de vorm en de rijkdom aan beeldassociaties bedden hem in in iets wat groter en mysterieuzer is. De zwaartekracht van de tijd.

Alle genoemde films zijn aangekocht voor distributie in Nederland.