Cannes 2022, blog 6

De Filmkrant doet dagelijks verslag vanaf het 75e filmfestival van Cannes, waar realisme de boventoon voert maar de realiteit zorgvuldig op afstand wordt gehouden.

Heel even brak de realiteit door de barrières die het filmfestival van Cannes zorgvuldig in stand houdt rond de glitter en glamour. Tijdens het rode loper-moment voor George Millers Three Thousand Years of Longing vrijdagavond wist een vrijwel naakte activist de beveiligers van zich af te schudden. Op haar ontblote borsten was de Oekraïense vlag geschilderd, en de tekst ‘Stop Raping Us’. Een aanklacht tegen het seksueel geweld dat door Russische soldaten wordt begaan tijdens de oorlog in Oekraïene.

De vrouw werd al snel door de beveiligers verwijderd. Het realisme mag misschien de boventoon voeren in de films in het programma, zoals collega Hugo Emmerzael eerder al schreef, maar het moet natuurlijk niet té echt worden.

Het was een passend slotstuk voor een dag vol films die hun basismateriaal onttrokken aan de realiteit, maar daar elk op hun eigen manier speels mee om gingen. Een staalkaart van hoe je de werkelijkheid kunt fictionaliseren.

Dat begon met Un beau matin van Mia Hansen-Løve, een ingetogen drama waarin alleenstaande moeder Sandra (Léa Seydoux) tegelijkertijd worstelt met de mentale aftakeling van haar vader Georg (Pascal Greggory) en de oplaaiende verliefdheid voor de getrouwde Clément (Melvil Poupaud). Net als James Gray’s Armageddon Time (waarover collega Roosje van der Kamp gisteren al uitgebreid schreef) was het eigen leven van de regisseur een startpunt voor de fictie. Zo laat Hansen-Løve zich in veel van haar werk inspireren door gebeurtenissen die ze zelf meemaakte, of waar ze getuige van was.

Niet dat Un beau matin een sleutelfilm is, zoals Hansen-Løve’s vorige film Bergman Island (komende maand in de Nederlandse bioscopen) dat nadrukkelijk wel was. Met die film stond de Franse regisseur in Cannes in 2021 in competitie; met Un beau matin is ze nu ‘gedegradeerd’ tot zijprogramma Quinzaine des Réalisateurs. Het is inderdaad een kleinere film dan die voorganger, zowel in schaal als artistieke ambitie, maar zeker niet minder waarachtig in zijn doorleefde emoties. In veel opzichten een schoolvoorbeeld van wat het zo makkelijk opzij te schuiven genre van de ‘Franse praatfilm’ vermag.

Dat die strategie geen garantie voor succes is, bewees een dag later Revoir Paris van Alice Winocour. Het verhaal over Mia (Virginie Efira) die nadat ze een terroristische aanslag overleeft haar leven weer op probeert te pakken is voor de maker zeer persoonlijk: haar broer overleefde de aanslag op de Bataclan in november 2015 en Revoir Paris is gebaseerd op gesprekken met hem en andere overlevenden in de daaropvolgende maanden. Maar in de uitwerking stokt er iets – ondanks het heftige onderwerp weet de film zelden echt te raken. Mia en haar lotgenoten komen tot de conclusie dat mensen die het niet mee hebben gemaakt hun nooit zullen kunnen begrijpen, en Winocour weet in haar film die brug ook niet te slechten.

Een stapje verder van de realiteit af stapt Corsage van de Oostenrijkse filmmaker Marie Kreutzer, te zien in de sectie Un Certain Regard. Kreutzer neemt als uitgangspunt het leven van de Oostenrijkse keizerin Elisabeth in Beieren (beter bekend als Sissi), maar plaatst dat in een film met een zeer hedendaagse instelling. Een film ook vol anachronistische details, die niet direct in het oog springen maar zo gauw ze je op beginnen te vallen overal zijn – van sixties-popsongs vertolkt op viool tot paleisdeuren met moderne hendels. Kreutzer gebruikt die tijdloze ruimte ook om Sissi twintig jaar voor de echte uitvinding van de filmcamera alvast vast te laten leggen op celluloid. Dat is passend voor een film die draait om hoe vrouwen vastgezet kunnen worden in het beeld dat anderen van hen hebben. Elisabeths reactie op het feit dat alleen beeld wordt vastgelegd, zonder geluid, spreekt boekdelen: “Dus ik kan zeggen wat ik wil, als ik het maar met een glimlach doe.”

Want dat is waar Corsage om draait: de gouden kooi waarin Elisabeth gevangen zit. Zowel door dat thema als door de anachronistische details roept de film Marie Antoinette in herinnering, maar in plaats van de stilistische uitbundigheid van die film kiest Kreutzer voor een ingetogener aanpak. Waar Sofia Coppola’s Marie Antoinette vooral vecht tegen haar ennui, bokt Elisabeth expliciet tegen het glazen plafond. Ze wil meepraten over de politieke beslissingen van haar man Franz Joseph, maar krijgt geen plek aan tafel. De corsetten waar ze zich iedere dag in laat persen, spreken boekdelen. Die op het eerste gezicht wat platte metafoor, waaraan de film ook zijn titel ontleent, weet Kreutzer gaandeweg het verhaal op verrassende manieren te verdiepen en compliceren.

Ook het Australische misdaaddrama The Stranger toont aan dat een basis in de realiteit zeker niet hoeft te leiden tot een film vol alledaags realisme. Regisseur Thomas Wright opent zijn film met de aloude tekst ‘Based on a true story’. Uitgangspunt is de ontvoering van en moord op een jongen van twaalf in 2002 en vooral de jarenlange zoektocht naar de dader. Maar The Stranger is geen procedural die dat onderzoek van begin tot eind toont. We zien vooral het staartje ervan, een uitgebreide undercoveroperatie om de hoofdverdachte een bekentenis te ontlokken. Rechercheur Marc (Joel Edgerton) doet zich voor als crimineel om Henry (Sean Harris) uit de tent te lokken. De film is vooral een mood piece, een duik in de getroebleerde psyche van de agent, die wordt aangevreten door het bedrog en er – als vader van een zoon – onder lijdt om constant met deze misdaad bezig te moeten zijn.

En dan zijn er nog de films waarin de realiteit de fictie dreigt te overstemmen. Zoals Plus que jamais van Emily Atef, met (opnieuw) Vicky Krieps in de hoofdrol, als de terminaal zieke Helène. Maar vooral ook: met de vorig jaar bij een skiongeluk overleden acteur Gaspard Ulliel als haar partner Mathieu. Plus que jamais is de laatste film die hij voltooide voor zijn dood, en dat feit hangt als een rouwsluier over de film. Het hoopvolle verzet van Ulliels personage tegen de naderende dood van zijn vrouw is des te prangender in de wetenschap dat de acteur er nu zelf niet meer is.

Alle genoemde films zijn later dit jaar in de Nederlandse bioscopen te zien.