Dansplaining #48

Dan Hassler-Forest zoekt als de Indiana Jones van de filmwetenschappen naar verborgen betekenissen en geheime kamers van de filmgeschiedenis.

“May you live in interesting times.” Deze gevleugelde woorden worden in roerige tijden als deze regelmatig aangehaald. Het zou een vertaling zijn van een eeuwenoude Chinese wijsheid die je als zegening of als vloek kunt opvatten.

In rijke landen als Nederland zijn we gewend om vanuit een positie van relatieve veiligheid en stabiliteit te fantaseren over spanning en gevaar. Dat is misschien wel een van de belangrijkste functies van film: via het scherm leven we graag mee met personages van wie het leven gevaarlijker, onvoorspelbaarder, kortweg interessanter is dan het onze.

Maar dat gevoel van veiligheid neemt de laatste tijd steeds verder af. Het gevoel van chaos groeit. Angst over de toekomst ondergraaft ons vertrouwen in het heden. En allerlei cynische opportunisten grijpen op dat moment hun kans om de wereld naar hun hand te zetten. Instituten worden afgebroken, de creatieve sector krijgt er steeds opnieuw van langs, en onderzoek en onderwijs worden kapot bezuinigd. En alsof dat niet genoeg is, merkt onze ex-premier terloops op dat we ons moeten voorbereiden op oorlog in Europa. Hoe interessant wilt u het hebben?

Om niet opnieuw meegezogen te worden in het eindeloze doomscrollen dat je gevoel van hopeloze onmacht uiteindelijk enkel voedt, stortte ik me het afgelopen jaar nog meer dan voorheen op film. Het voelde eerst een beetje als je kop in het zand steken terwijl er om je heen zoveel gebeurt. Maar het gaf me iets wat het dagelijkse nieuws me zelden geeft: hoop.

Wie de films van het afgelopen jaar heeft gevolgd, heeft daarin een reflectie gezien van de spanningen van deze tijd. Steeds opnieuw zagen we uitdagende verhalen over personages die hun weg moeten vinden in een verwarrende en nadrukkelijk onveilige wereld. Vaak herkenden we daarin een verontrustend commentaar op de kant die we opgaan: in The Zone of Interest werden we geconfronteerd met het gemak waarmee we de andere kant op kijken als het ons uitkomt. In Furiosa zien we de leegheid van een wereld die wordt geregeerd door autoritaire narcisten als Trump, Musk, Orbán en Wilders. En Juror #2 liet op meesterlijke wijze zien hoe nette mensen hun morele waarden laten varen zodra ze botsen met het eigen belang.

Het zijn maar een paar voorbeelden: 2024 was werkelijk een fantastisch filmjaar, waarin op allerlei manieren vanuit diverse genres de meest fundamentele spanningen van onze tijd in beeld werden gebracht – maar wél steeds op een manier die zowel inzicht geeft in het heden als hoop voor de toekomst. Zo helpen filmmakers ons niet alleen de chaos om ons heen beter te begrijpen, maar scheppen ze met hun visie ook hoop in bange dagen.