Dansplaining #14

Dan Hassler-Forest zoekt als de Indiana Jones van de filmwetenschappen maandelijks naar de actualiteiten, de verborgen betekenissen en geheime kamers van de filmgeschiedenis.

Het zal geen enkele nerd ontgaan zijn: voor het eerst sinds tijden is er een grote sciencefictionfilm te zien die geen onderdeel is van een doorlopende franchise als Marvel, Godzilla of Star Wars. In een filmwereld die steeds meer wordt geregeerd door grote brands en doorlopende verhaalwerelden is het voor velen een opluchting om een film als Dune tegen te komen — niet alleen omdat het niet de zoveelste aflevering is in een eindeloze reeks, maar ook omdat het een echte regisseursfilm is: Canadees Denis Villeneuve is een van de weinige cineasten die het nog voor elkaar kan krijgen om origineel script met een mega-budget in Hollywood gefinancierd te krijgen.

Al is ‘origineel’ misschien niet de beste beschrijving van een project als Dune. Het boek was een van invloedrijkste sciencefictionwerken van de twintigste eeuw, waarvan veel bepalende elementen gemakkelijk door het hele genre heen te herkennen zijn — van Star Wars tot Game of Thrones. Daarnaast waagde David Lynch zich in de jaren tachtig al aan een ambitieuze verfilming, een gemankeerd meesterwerk dat hem door kortzichtige studiobazen uit handen werd genomen. Veel verrassingen kan de nieuwe, grootschalige, maar ook grauwe en wat humorloze Villeneuve-productie dan ook niet in petto hebben — zelfs voor kijkers die eerdere versies niet kennen, en die het maar voor lief moeten nemen dat het boek in tweeën is geknipt, waardoor deze film van ruim tweeënhalf uur halverwege het verhaal abrupt eindigt.

Het helpt daarbij natuurlijk ook niet dat studio Warner begin dit jaar besloot om alle grote releases in de VS gelijktijdig uit te brengen op het eigen streaming-platform HBO Max. Villeneuve, die alles op alles had gezet om van Dune juist dé film te maken die het publiek in groten getale terug naar de bioscoopzaal zou verleiden, was woedend, en voert sindsdien campagne om thuisblijvers te ontmoedigen: deze film moet je op het grote doek ervaren, of anders helemaal niet.

Waarom moeten we ondanks dit alles hopen dat Dune de kassa’s overal ter wereld doet rinkelen? Omdat de toekomst van de Hollywood- film op het spel staat. Studio’s brengen al een hele poos steeds minder films per jaar uit, en zetten in de films die wél worden uitgebracht steeds meer in op ‘risicovrije’ franchise-films. Een nieuwe Marvel, Star Wars, Jurassic, of Fast and Furious kan hoe dan ook rekenen op een groot publiek, en de series staan of vallen niet bij het relatieve succes van één film.

De langverwachte première van Dune zou dan ook kunnen leiden tot een voorzichtig nieuw vertrouwen in de wil van het grote publiek om te betalen voor iets nieuws in de bioscoop. Als de film een grote hit wordt, betekent het dat andere ambitieuze filmmakers eerder een kans krijgen. Wordt het een flop, dan is Dune de zoveelste nagel in de doodskist van de artistieke publieksfilm in een filmindustrie die steeds meer door angst wordt gedreven.