Veertig jaar filmhuis Cavia

Het kleinste filmhuis van Amsterdam (veertig stoelen) bestaat veertig jaar. Filmhuis Cavia blikt met veertig films acht dagen lang terug op hun rijke film- en kraakgeschiedenis.

Op vrijdag 11 november 1983, om negen uur ’s avonds, vertoonde filmhuis Cavia officieel zijn eerste film: Stalker van Andrej Tarkovski. Veertig jaar later is het kleinste filmhuis van Amsterdam een begrip in Amsterdam en omstreken. Een sympathieke plek waar voor een sympathieke prijs (alternatieve) films bekeken kunnen worden, discussies gevoerd en aan de bar gehangen. Het is er klein maar fijn.

Cavia, waarvan de enige filmzaal veertig stoelen telt, viert zijn veertigjarige bestaan met een speciaal programma: 40 stoelen, 40 films, 40 jaar. In zijn terugblik toont Cavia zich zeer bewust van zijn (voor)geschiedenis, mede het resultaat van het ‘Cavia History Project’ waar Filmkrant eerder dit jaar over berichtte.

Progressief filmcollectief
Op 1 september 1978 verhuisde filmtijdschrift Skrien naar het pand waar nu Cavia zetelt, een oud Schippersinternaat aan de Van Hallstraat 52. Ze verhuisden samen met Vereniging Het Vrije Circuit (een samenwerkingsverband van niet-commerciële filmhuizen) en het progressieve filmcollectief Amsterdams Stadsjournaal (ASJ), dat maatschappelijk geëngageerde films maakte. Een jaar later volgde de onafhankelijke distributeur Fugitive Cinema Holland. Deze alternatieve distributeur had een eigen pakket politieke films maar distribueerde ook de films van het ASJ.

Het pand stond in die tijd bekend als het CAVCA-gebouw: Coöperatief Audio-Visueel Centrum Amsterdam. Wie eind jaren zeventig de kleine filmzaal bouwde is onderwerp van discussie, de herinneringen van de diverse betrokkenen lopen uiteen. Was het Fugitive, het ASJ of misschien allebei? Hoe dan ook, beide partijen gebruikten het als viewingruimte om hun eigen films te projecteren. De Fugitive/ASJ-projectieruimte werd in 1983 filmhuis Cavia – daarover later meer.

Op de tweede verdieping, boven de filmzaal, begon in 1979 Studio Nieuwe Gronden (SNG), het productiebedrijf van producent René Scholten, indertijd ook actief in het ASJ. Na Scholtens dood in 2001 nam zijn echtgenote Digna Sinke het werk over. Producent en filmmaker Sinke is nog steeds actief en kreeg voor haar bijdrage aan de Nederlandse filmcultuur dit jaar het speciale Gouden Kalf voor Filmcultuur.

Kraakliedenbuurt
Filmhuis Cavia ontstond in een roerige tijd, toen de kraakbeweging nog zeer actief, activistisch en groot was. De Staatsliedenbuurt was min of meer overgenomen door de krakers, waardoor de anarchistische wijk ook wel Kraakliedenbuurt werd genoemd.

Op 29 augustus 1983 riep de wijk in een ludieke actie de onafhankelijkheid uit, koos het zijn eigen president en bracht het een eigen postzegel uit. Het was tevens het startsein van het festival ‘Staatsliedengreep’, een van hun vele initiatieven de buurt leefbaar en levendig te maken. Filmvertoningen, 33 in totaal, waren hier een onderdeel van, dus wat was er logischer dan deze te organiseren in het filmzaaltje dat er al was, van Fugitive Cinema/ASJ.

Het Amsterdams Stadsjournaal hield in 1984, na veertig jaar en zesendertig films, op te bestaan om in juridische zin opgevolgd te worden door Yuca Film, dat nog heel eventjes in het pand in de Van Hallstraat huisde. De redactie van filmblad Skrien, waar veel leden van het ASJ ook redacteur van waren, verbleef er uiteindelijk zes jaar, tussen 1978 en 1984. De geschiedenis van Van Hallstraat 52 is dus heel rijk, er vond (en vindt nog steeds) een hub aan filmische activiteiten plaats.

Idealisme
Tussen 3 en 11 november 2023 wordt deze rijke geschiedenis gevierd, culminerend in een knallend feest op 11 november. Voorafgaand aan dit feest worden er onder meer twee korte films van het Amsterdams Stadsjournaal vertoond, ter ere van het collectief dat het pand een tijd als uitvalsbasis gebruikte.

Ook het belang van de kraakbeweging voor Cavia en de Staatsliedenbuurt wordt onderstreept. Op 6 november wordt In krakende welstand (1989) gedraaid (op 16mm), de door Digna Sinke geproduceerde debuutfilm van Mijke de Jong waarin het idealisme van een nieuwe generatie krakers anno 1989 botst op de zakelijke jaren tachtig. Na afloop is er een Q&A met Digna Sinke. Het meeslepende De stad was van ons (Joost Seelen, 1996) documenteert de opkomst en ondergang van de kraakbeweging. Na de vertoning op 9 november is er een nagesprek met socioloog/filosoof Eric Duivenvoorden, chroniqueur van de kraakbeweging en coscenarist van De stad was van ons.

Cavia betekent ook cult (de legendarische ‘Cine Fantastico’-avonden uit de vroege jaren negentig) en queerness. De cultkant wordt geëerd middels een vertoning van Lucio Fulci’s The Beyond (1981). De kopie is van Is Hoogland, voormalig cultfilmprogrammeur van Cavia en de Melkweg, die de film ook inleidt. Lgbtq+ festival De Roze Filmdagen begon in 1996 klein in filmhuis Cavia, wat herdacht wordt met de vertoning (4 november) van Naugthy Boys (Eric de Kuyper, 1983). Het design van de fraaie filmposters van De Roze Filmdagen eind jaren negentig is van Fred Pelon, van wie op 11 november twee korte films worden vertoond.

40 stoelen, 40 films, 40 jaar | 3 t/m 11 november 2023 | Filmhuis Cavia, Amsterdam