Van Movie Brat tot filmbobo

In de jaren zestig en zeventig begon het oude Hollywood langzaam te veranderen. Door de opkomst van de televisie nam het bioscoopbezoek af en de grote studio’s begonnen verlies te draaien. Tussen 1969 en 1972 verloren ze maar liefst 500 miljoen dollar en liep de werkloosheid in Amerikaanse filmindustrie op tot 40%. Het was duidelijk, ook voor de studio’s zelf, dat het klassieke studiosysteem aan verandering toe was en dat er ruimte gegeven moest worden aan een nieuwe stijl van filmmaken.

De transitie naar het ‘Nieuwe Hollywood’ tussen midden jaren zestig (Bonnie and Clyde) en begin jaren tachtig (het floppen van Heaven’s Gate) werd in grote mate bepaald door een groep geschoolde jonge filmmakers die de ‘Movie Brats’ werden genoemd. Voor hen maakte niet de studio, maar, naar Europees auteursmodel, de regisseur de dienst uit. De jongste, bekendste en meest productieve van deze groep, waartoe verder ook Martin Scorsese en Francis Ford Coppola worden gerekend, is natuurlijk Steven Spielberg.

Zijn films van de jaren zeventig en tachtig zijn synoniem voor het ‘Nieuwe Hollywood’, waarbij niet alleen een nieuwe stijl van filmmaken naar voren kwam, maar Hollywood als industrie zich ook herstelde met het fenomeen van de blockbuster, ingeluid door het welbekende succes van Spielbergs Jaws (1975). In een interview in 1982, vlak na het uitbrengen van E.T., werd duidelijk dat Spielberg – net als trouwens de meeste leden van de movie rats – zichzelf nog steeds positioneerde in de rol van de rebel die strijdt tegen de heersende wetten van Hollywood: “I haven’t been invited to a Hollywood party in five years. I’m not on the A-list – I’m on, like, the D-list.”

Vierendertig jaar later kunnen we ons afvragen wat nu precies de relatie is tussen Spielberg en Hollywood. Zijn carrière in Hollywood, die inmiddels trouwens al langer standhoudt dan het studiosysteem zelf, heeft meer geld opgeleverd dan die van welke andere filmmaker ook. In zijn rol als producent voert hij een strak beleid: een film als Jurassic World is tot in de puntjes door hem voorbereid en regisseur Colin Trevorow is, net als de regisseurs in het tijdperk van het studiosysteem, simpelweg de uitvoerder van een product dat praktisch al klaar was. In die zin heeft Spielberg inmiddels een nagenoeg exacte kopie van het studiosysteem voor zichzelf geschapen, het systeem dat hij en zijn rebelse generatiegenoten wilden vervangen.

Aan de andere kant blijkt Spielberg ook niet meer dan een radertje in de Hollywood-machine en deze machine bestaat al langer dan het studiosysteem. De anonieme machthebbers in de mediaconglomeraten maken nog steeds de dienst uit. Zo ondervond Spielberg problemen om Lincoln (2012) in de bioscoop uitgebracht te krijgen en is hij tevens regelmatig genoodzaakt zijn bedrijven bij de groten onder te brengen om te overleven.