Paris, Texas
Liefde op het eerste gezicht

Paris, Texas
Al ruim vier jaar brengt regisseur Shady El-Hamus (De libi, Forever Rich) in de rubriek Freeze Frame maandelijks een ode aan een filmscène. Voor de eerste editie koos hij in 2020 een scène uit zijn favoriete film Paris, Texas, deze maand opnieuw in de bioscopen.
Tot mijn grote blijdschap draait Wim Wenders’ meesterwerk Paris, Texas (1984) weer in de bioscoop, in een 4K-restauratie. Al bijna twintig jaar is het mijn favoriete film, maar waarom eigenlijk?
Het is een vraag die minder eenvoudig te beantwoorden is dan je misschien zou denken. Want wanneer is die keuze precies bepaald? Door wie? En is het voor een filmliefhebber eigenlijk wel mogelijk om één favoriete film te kiezen uit de ontelbare meesterwerken die ruim honderdtwintig jaar cinema hebben opgeleverd?
Om met die laatste vraag te beginnen: ja, dat kan. Vergelijk het met een liefdesrelatie. Kan je in het leven eigenlijk wel voor één partner kiezen uit al die mogelijke partners die er op deze wereld rondlopen? Ja, dat kan. In plaats van die keuze als een beperking te ervaren – “maar The Godfather en Punch-Drunk Love vind ik toch ook geweldig?!” – zie ik het juist als een verrijking. Want een definitieve keuze zorgt voor diepgang, zelfreflectie en uiteindelijk voor een gezamenlijke geschiedenis. Zo ervaar ik het in de liefde en zo ervaar ik het ook in mijn relatie tot mijn favoriete film. Paris, Texas is al bijna twintig jaar mijn definitieve keuze en onze band is door de jaren heen alleen maar sterker en betekenisvoller geworden.
Dan die tweede vraag: wie bepaalt eigenlijk de keuze voor die ene film? In mijn geval was ik het in ieder geval niet, er kwam althans van mijn kant geen enkele rationaliteit aan te pas. Sterker nog, op mijn zeventiende was het veel logischer geweest om een film als Se7en (1995) of Pulp Fiction (1994) als favoriet te kiezen, films die in mijn vriendenkring eindeloos opnieuw werden bekeken, in plaats van het langzame en kwetsbare Paris, Texas, waarvoor ik maar weinigen in mijn omgeving enthousiast wist te maken.

Hart
Mijn conclusie: je favoriete film kiest jou, niet andersom. Terwijl het hoofd zich bezighoudt met vragen als: “Hoe word ik gezien?” en “Wat vinden anderen?”, spreekt in het hart de ware versie van jezelf. En het hart hou je niet voor de gek. Wat daar gevoeld wordt is puur, de uitdaging is alleen om het onzekere hoofd uit te schakelen en die puurheid in zijn volledigheid te omarmen.
De keuze voor een favoriete film gaat uiteindelijk dan ook niet zozeer om de film zelf, maar om jou als persoon. Een antwoord op de vraag wat je favoriete film jouw favoriete film maakt, vereist zelfonderzoek. Waar kom je vandaan? Wat raakt je? En hoe kan het dat deze film, juist deze, zo diep in je ziel weet door te dringen? Het interessante is dat we vaak denken onszelf goed te kennen, een stevig zelfbeeld te hebben, maar een film daar zomaar doorheen kan prikken. Je wordt geraakt door iets waarvan je dacht het te hebben verwerkt of je krijgt een nieuw inzicht in iets waarvan je dacht het al te begrijpen. Een film reflecteert op wat er in jou gebeurt en daagt je uit om eerlijk naar jezelf te kijken. Misschien had ik destijds liever een film als Se7en gekozen, om indruk op anderen te maken, om erbij te horen, maar gelukkig koos Paris, Texas mij.
Liefde
De dag dat we in elkaars leven kwamen, was het liefde op het eerste gezicht. Zoals zo vaak was het mijn moeder die me de film aanraadde. Ze had zelfs het boek, of eigenlijk het script in boekvorm, dat vol met stills en foto’s van achter de schermen stond. Samen bladerden we erdoorheen. Mijn moeders smaak neem ik altijd zeer serieus en de sprankeling in haar ogen, alsmede haar vele “och ja” en “ooh deze scène, ja prachtig” deden me besluiten die avond direct te gaan kijken.
Dit was tijdens mijn tussenjaar, een periode waarin ik zoveel mogelijk ‘grote kunst’ tot me wilde nemen in aanloop naar mijn geplande toelating aan de Filmacademie. Zo las ik dat jaar De ondraaglijke lichtheid van het bestaan van Milan Kundera en begon ik aan Harry Mulisch’ De ontdekking van de hemel, maar was ik stiekem vooral enthousiast over De Da Vinci code. Dit om aan te geven dat ik mijn hart op deze leeftijd nog niet zo makkelijk verloor aan ‘grote kunst’ en het dus niet vanzelfsprekend was dat Paris, Texas zo zou binnenkomen als hij deed.
Overgave
Wat hielp was dat ik in die tijd vaak pas om elf uur aan een film begon – iedereen naar bed, licht uit, tosti maken – en dat de film bijna 2,5 uur duurt. Zo zat ik in het donker, omgeven door de stilte van de nacht, vol overgave te kijken en liet ik mijn tosti koud worden.
Ik overdrijf niet als ik zeg dat ik vanaf de eerste minuut vergat wie en waar ik was, volledig opgeslokt door de desolate woestijnlandschappen en de melancholische klanken van Ry Cooders gitaar. Het verhaal van Travis, zijn zoon Hunter, en zijn spoorloze ex-vrouw Jane greep me vast en liet me niet meer los. De film ontvouwt zich langzaam, maar zeer gecontroleerd tot een episch liefdesverhaal en is uiteindelijk als een rabbit hole waar je steeds dieper ingezogen wordt, totdat hij je emotioneel uitgewrongen achterlaat. Een tragisch verhaal over familie, verlies en spijt, dat me op een manier raakte die totaal nieuw was. Tijdens de aftiteling wist ik: film is niet alleen entertainment, film is kunst. En ik was mijn grote liefde tegengekomen.
Spiegel
Inmiddels zijn we bijna twintig jaar verder en heb ik gemerkt dat je de relatie met je favoriete film niet zomaar beëindigt. Ja, ik heb het geprobeerd, stom als ik was. Net als in elke langdurige relatie kunnen er momenten van twijfel komen, momenten waarop je denkt dat er misschien wel een film is die beter bij je zou passen en waarin gewenning of afleiding ervoor zorgen dat je vergeet wat je hebt. Maar als het ware liefde is, dan zul je op tijd wakker worden geschud en inzien dat je je hoofd weer eens te veel hebt laten spreken. Inmiddels zit ik in een fase van volledige acceptatie – ik zou geen andere favoriete film willen. Nooit niet. Ik kies ervoor te investeren, te blijven kijken, steeds dieper te graven en elke keer opnieuw verliefd te worden.
Hoewel er veel overeenkomsten zijn, is er één groot verschil tussen de relatie die je hebt met een kunstwerk en die met een ander mens: mensen veranderen, maar het kunstwerk blijft bevroren in de tijd. Het verandert nooit. Zo ook Paris, Texas, de film die Wim Wenders in 1984 voltooide en waaraan sindsdien geen enkel detail is aangepast. Toch ervaar ik de film steeds opnieuw als ‘nieuw’ – dieper, rijker – als een spiegel van mijn eigen ontwikkeling. Sommige mensen hebben zo’n relatie met een schilderij of een boek, een band die soms zo intiem is dat andere liefdesrelaties erbij verbleken. Dat is de kracht van kunst: het raakt je in je hart en herinnert je eraan wie je bent – wie je werkelijk bent.
Voor mij is Paris, Texas dat kunstwerk. In haar aanwezigheid valt het rationele stil en kan ik volledig mezelf zijn. Omringd door het schitterende kleurenpalet van cinematograaf Robby Müller, de zelfverzekerde regie van Wim Wenders en het onvergetelijke spel van Harry Dean Stanton en Nastassja Kinski, voel ik me compleet veilig. En is dat niet alles wat je van een relatie verlangt?