IDFA 2024: Filmkrant tipt
Niemand ziet alles op een festival. Maar op basis van wat we al wel hebben kunnen zien, heeft Filmkrant deze lijst met tips samengesteld voor IDFA 2024. Van dansende vrouwen in Iran via een Palestijnse theatermaker in Libanon tot Hamlet in Grand Theft Auto.
An American Pastoral (Auberi Edler)
De Amerikaanse verkiezingen tonen dit jaar een verscheurd land, waarin wereldbeelden frontaal botsen. Ook op lokale schaal. In deze beschouwende film voeren bezorgde burgers uit Elizabethtown, Pennsylvania een felle campagne voor een nieuw schoolbestuur. De Republikeinen – in dit behoudende provinciestadje in de meerderheid – eisen een eind aan woke thema’s, vertrouwen hun eigen overheid voor geen meter en willen boekklassiekers met “seksscènes” uit de openbare bibliotheek weren. De Democraten zien het met angst en beven aan. Edler maakt, door beide partijen te volgen, angstaanjagend goed invoelbaar dat het gevaarlijk broeit in deze keurig ogende gemeenschap vol aangeharkte tuinen en diepgelovige Amerikanen. Maricke Nieuwdorp
At This Moment, In the Nation’s Sky (Sandra Kogut)
De wereldwijd toenemende polarisatie ging ook aan Brazilië niet voorbij. Toen Kogut in 2022 besloot de verkiezingsstrijd van dichtbij te volgen, wist ze nog niet dat Lula’s overwinning een bestorming van het parlement door van bedrog overtuigde Bolsonaro-aanhangers zou uitlokken. Een impressie van een roerige tijd werd plots een belangrijk historisch document. Kogut volgt aanhangers van beide kanten: van Lula’s campagnevoerders tot een vrachtwagenchauffeur die overweegt het land te verlaten als Lula wint. Tegen Kogut merkt hij op dat het moeilijk is hierover van gedachten te wisselen: “Het is alsof jij in het ene Brazilië bent, en ik in een heel ander.” Leo Bankersen
The Flats (Alessandra Celesia)
Aan een therapeut vertelt Joe McNally dat hij nog altijd kijkt door de ogen van zijn negenjarige zelf. Die zag hoe zijn wereld – de katholieke wijk New Lodge in Belfast – letterlijk en figuurlijk in brand stond. McNally groeide op tijdens The Troubles, het langlopende en bloedige conflict tussen protestantse loyalisten en katholieke republieken in Noord-Ierland. In deze documentaire speelt McNally met flatgenoten scènes na uit die kindertijd, zoals de ontvoering en dood van zijn oom. Een soms problematische, maar altijd fascinerende studie naar een trauma dat zowel individueel als collectief nog altijd gevoeld wordt. Elise van Dam
Fragile Home (Ondřej Moravec & Victoria Lopukhina)
Het mooiste project van Venice Immersive 2024 is nu ook te zien op IDFA DocLab. Een heldere, eenvoudige en sterk emotionerende vertelling die iets voelbaar maakt van de genadeloze willekeur en impact van de Russische invasie van Oekraïne. In deze mixed reality-ervaring loop je door een echte, fysieke woonkamer van zomaar een Oekraïens gezin. Als je de bank nadert, zie je virtueel hun kussens verschijnen. En hun kat, die je kunt aaien. Net zo verschijnt op tafel de borsjtsj en aan de muur de familiefoto’s. En dan slaat, in dit schijnbaar zo solide thuis, de oorlog toe. KEES Driessen
The Guest (Zvika Gregory Portnoy & Zuzanna Solakiewicz)
Agnieszka Holland maakte er al de bezienswaardige speelfilm Green Border (2023) over, maar dit is the real thing. De Syrische vluchteling Alhyder raakte in de bossen rond de Belarussisch-Poolse grens zijn groep kwijt, maar vond bescherming bij de Pool Maciek en zijn familie, die in dit niemandsland wonen en voedsel voor de opgejaagden in het bos achterlaten. Is Alhyder daarmee ontsnapt aan het wrede spel dat hier met vluchtelingen wordt gespeeld? Deze observerende, vaak close gefilmde documentaire brengt dat gevoel van onzekerheid dichtbij. “De wereld is het probleem”, houdt Maciek zijn gast voor. “Jij en ik zijn normale mensen.” Leo Bankersen
Grand Theft Hamlet (Pinny Grylls & Sam Crane)
Deze high concept-documentaire zou zomaar eens de grappigste film op IDFA kunnen zijn. Twee bevriende acteurs zitten tijdens covid werkeloos thuis en hebben een verveeld, briljant idee: laten we Hamlet opvoeren in Grand Theft Auto! Wat begint als een geintje, wordt gaandeweg steeds serieuzer. Ze hebben castings (en soms ontroerende gesprekjes) met de vreemdste avatars van deze massively multiplayer online game en lopen ondertussen voortdurend het risico dat een willekeurige GTA-racer ze neerknalt of doodrijdt – maar ja, Shakespeare zelf zit ook vol moord en doodslag, dus na een snelle herrijzenis beginnen de avatars dapper opnieuw. Honderd procent virtueel; helemaal echt. KEES Driessen
The Invisible Ones (Martijn Blekendaal)
Blekendaal (De man die achter de horizon keek, 2018) is niet bang om jonge kijkers uit te dagen. Ook zijn nieuwste film is weer een feest van verbeelding, gebaseerd op verhalen van kinderen die onzichtbaar moesten of wilden zijn. Om in de Tweede Wereldoorlog je leven te redden of uit schaamte omdat iemand roept: “Jij hoort hier niet!” Is er niet een superheld voor deze onzichtbaren, vraagt Blekendaal zich af, en hij struint langs oude komische filmscènes, stripfiguren en ervaringen van kinderen. Hoe kan je anderen helpen? In iedereen schuilt een onzichtbare superheld, ontdekt Blekendaal, die kinderen creatief laat meedenken. Leo Bankersen
The Jacket (Mathijs Poppe)
De jonge Belgische filmmaker Poppe noemt dit “een documentaire die de tools van fictie gebruikt”. Via de zoektocht naar een met symboliek overladen jas door Jamal, een Palestijnse politieke theatermaker actief in het Libanese vluchtelingenkamp Shatila, snijdt de film thema’s aan als diaspora, ballingschap en Palestijnse identiteit. De strijd tegen verdeeldheid en voor een onafhankelijke Palestijnse staat vormt de rode draad door een audiovisueel bijzonder inventieve film. Een poëtisch essay dat door de huidige escalatie van het oorlogsgeweld extra urgentie kreeg. Ivo De Kock
My Stolen Planet (Farahnaz Sharifi)
Er zijn archiefbeelden uit het begin van de Islamitische Revolutie en recente opnames van massaal vrouwenprotest onder het motto Woman, Life, Freedom! Maar het meest aangrijpend zijn de ogenschijnlijke simpele, alledaagse homevideo’s waarop vrouwen plezier maken en dansen. Dansen als daad van verzet, “ons verzet tegen diegenen die ons leven willen stelen”. Alsof ze in twee verschillende werelden leeft, zo ziet Sharifi het in dit zeer persoonlijke, al meerdere malen bekroonde regiedebuut waarin ze familiefoto’s en Super8-beelden verweeft met een blik op het Iran dat het vooral op vrouwen gemunt lijkt te hebben. Leo Bankersen
Things That Happen on Earth (Michele Cinque)
Cinque vond voor haar stijlvol gefilmde western-documentaire protagonisten die hun cowboystijl tot in de puntjes doorvoeren. Inhoud en drama zijn er ook, in de lotgevallen van een Italiaanse boerenfamilie die met ziel en zaligheid een veebedrijf bestiert met een wezenlijk idealistisch uitgangspunt: duurzamer, natuurvriendelijker. Maar hoe maak je dat economisch haalbaar? Regelgeving, de komst van de wolf en klimaatverandering spelen dit boerende stel parten. Cinque volgt hen gedurende een langere periode, waarin tegenslag op tegenslag volgt. Hoe blijf je veerkrachtig? Maricke Nieuwdorp
TWST: Things We Said Today (Andrei Ujică)
De Roemeense grootmeester van de archieffilm Andrei Ujică (The Autobiography of Nicolae Ceausescu, 2010) kijkt ditmaal naar New York op 13 augustus 1965. Daar ziet hij grote menigten uitzinnige jongelui die hopen een glimp van The Beatles op te vangen. Een mooi tijdsbeeld? Te simpel, moet Ujică gedacht hebben. Dus kijkt hij verder. De Watts-rellen in Los Angeles, aangevuurd door woede over racisme en politiegeweld, zorgen voor een onverwacht contrast. Intussen introduceert hij twee authentieke jonge hoofdpersonen in animatievorm: een Beatles-fan en een aspirant-schrijver. Zo krijgt het rauwe realisme een poëtische toets. Leo Bankersen
Union (Brett Story & Stephen Maing)
Als medewerkers van een groot New Yorks Amazon-depot in 2021 een vakbond beginnen te vormen, worden ze meteen geïntimideerd door duurbetaalde vakbondsbrekers. Toch proberen de arbeiders, onder de bezielende leiding van de charismatische oud-medewerker Chris Smalls, hogere lonen en betere werkomstandigheden af te dwingen. Maing en Story volgden Smalls en zijn collega’s enkele jaren en hun geduldige observaties roepen herinneringen op aan de activistische arbeidersfilms van Barbara Kopple, zoals American Dream (1990). Ze gaan op zeer integere manier om met de Amazon-medewerkers en laten in hun film zien dat de vakbond geenszins een idee is uit vervlogen tijden. Omar Larabi