Eye Xtended: Missing Pictures

Ferrara wel, Kawase niet – wat gemaakt had moeten worden

Missing Pictures: Birds of Prey

Welke films zijn nooit gemaakt? In de VR-reeks Missing Pictures komen vijf regisseurs (Ferrara, Tsai, Hardwicke, Lee en Kawase) aan het woord over hun ongefilmde droomverhalen. Met als hamvraag: hadden we hun films wel willen zien?

Het idee is leuk: filmmakers laten vertellen over films die ze nooit hebben kunnen maken. Virtual reality-regisseur Clément Deneux interviewde Abel Ferrara, Tsai Ming-liang, Catherine Hardwicke, Lee Myung-Se en Naomi Kawase over hun onvoltooide speelfilmprojecten. Hij vertaalde dat naar korte presentaties van elk rond de tien minuten, in een VR-wereld waarin die makers zelf ook opduiken.

Missing Pictures: The Monkey Wrench Gang

Dat laatste voelt logisch: in hun hoofd hebben zij natuurlijk al eindeloos door hun verhalen en op hun sets rondgelopen – en nu nodigen ze ons daar uit. En dus zitten we met Tsai Ming-liang in de bioscoop die hij zich herinnert uit zijn jeugd, staan we met Abel Ferrara op een New Yorks dak terwijl op straat de revolutie uitbreekt en zitten we rond het kampvuur met Hardwicke’s personages, die in haar ideale wereld gespeeld zouden zijn door Jeff Bridges, Matthew McConaughey, Woody Harrelson en Reese Witherspoon.

Alleen: zo zien die personages er niet uit. Hardwicke zelf is op behoorlijk hoog niveau volumetrisch gescand, en oogt en beweegt daarom realistisch, maar haar personages zijn een soort krakkemikkig geanimeerde cartoonfiguren. En hoewel de stijlen op een speelse manier per project verschillen, geldt dat basisprincipe voor alle vijf: de auteurs zelf zijn realistisch, hun creaties zijn eenvoudig getekende en basaal bewegende animatiefiguren.

Missing Pictures: Oh Debu

Voor dat niveauverschil in realisme is iets te zeggen (de regisseur bestaat echt, de film waarover die praat niet), maar het haalt wel de geloofwaardigheid van het project voor een belangrijk deel onderuit. Naomi Kawase’s Oh Debu zou ongetwijfeld live-action zijn geweest, maar wat we zien is een hogelijk gestileerd cartoonfiguurtje in een animatiewereld. Dat is niet wat zij van plan was.

De eerste aflevering, met Abel Ferrara, werkt daarom het beste. Zijn New York oogt realistisch, wat wordt geholpen door het feit dat zijn dystopische politieke thriller Birds of Prey, over een revolutionaire opstand tegen het grootkapitaal, zich ’s nachts afspeelt. Het voelt alsof we met Ferrara in New York zijn en hij ons aanwijst waar hij zich zijn scènes had voorgesteld. Door die overtuigende sense of presence is bij zijn project de meerwaarde van VR ook het sterkst. Terwijl zijn personages, die eveneens eenvoudig getekend zijn en alleen schoksgewijs bewegen, zijn gebaseerd op oorspronkelijk preproductiemateriaal van Birds of Prey en er niet cartoonesk uitzien maar schetsmatig, en daarom niet het gevoel van een animatiefilm oproepen.

En dan komen we bij de belangrijkste vraag: welke van deze ‘ontbrekende films’ zou ik het liefst willen zien? Ook daar kom ik uit bij Ferrara; alleen voor de aflevering rond Birds of Prey is Missing Pictures al de moeite waard. Zijn film kan ik me het beste voorstellen – wat me de bedoeling lijkt van dit project. In Ferrara’s New York, in de stijl van zijn vroege werken (het project stamt oorspronkelijk van net na Ms .45, 1981). En ik ben oprecht benieuwd naar de martelscène van “een intellectuele fascist versus een intellectuele revolutionair” in een New York geregeerd door corporaties. Misschien kan Ferrara zijn gehoopte fascist Christopher Walken alsnog zo ver krijgen om in elk geval die scène op te nemen. De noodzaak van een revolutie tegen het grootkapitaal is in ieder geval niet gedateerd.

Missing Pictures: The Seven-Story Building

Over andere projecten heb ik meer twijfels. Tsai Ming-liang is de vreemde eend in de bijt, omdat hij niet vertelt over een onvoltooid project, maar over ervaringen uit zijn jeugd die hij als onverfilmbaar beschouwt – die film zou dus onder geen enkele omstandigheid te zien zijn geweest. En deze biografisch gezien interessante VR kan met z’n korte duur uiteraard ook niet de cadans van Tsai’s slow cinema oproepen.

Naomi Kawase had een ‘komedie’ willen maken, vertelt ze, en ze benadrukt – terecht – dat de moeilijkheid daarvan vaak onderschat wordt. Maar dat ze als onderwerp iemand met overgewicht had bedacht, doet zelfs in haar geval het ergste vrezen. In de korte VR-presentatie van haar project komen gek genoeg helemaal geen grappen voor. Ook geen pijnlijke grappen dus, wat dan weer meevalt. Maar haar beschrijving reduceert haar hoofdpersoon wel volledig tot haar issue. Van het gepest worden aan het begin via de moeite met fysieke inspanning halverwege tot aan het alleen liefde kunnen vinden bij iemand die ook louter wordt gedefinieerd door een fysiek ongemak (van relatief klein zijn). Als Oh Debu inderdaad zo nadrukkelijk issue-driven in plaats van character-driven zou zijn geworden, is het maar beter dat hij nooit gemaakt is.

Hardwicke’s The Monkey Wrench Gang was haar droomproject na haar succes met de eerste Twilight (2008), een bewerking van een cultroman uit 1975 die ze nog altijd graag zou willen verfilmen. Maar wat ze presenteert oogt behoorlijk clichématig: een groepje halve zonderlingen pleegt aanslagen op industriële projecten om de woestijn te beschermen. Maar oh jee, daar komt een onschuldige werknemer het terrein op lopen waar alles op ontploffen staat! En dan nog iets met een achtervolging. Het is eco-activisme en in die zin blijvend actueel, maar erg prikkelend klinkt het allemaal niet. Echt schokkend is dat Hardwicke haar drie mannelijke hoofdpersonen introduceert aan de hand van hun persoonlijkheid en specifieke vaardigheden en haar ene vrouwelijke bendelid alleen beschrijft als ‘sexy’ en als degene op wie de leider van de groep verliefd is. En dat van een vrouwelijke regisseur – zo zie je maar weer: zelf tot een bepaalde groep behoren garandeert nog niet dat je die probleemloos weergeeft.

Missing Pictures: Father Is Gone

Ook Lee Myung-Se heeft het, net als Tsai Ming-liang, over zijn eigen jeugd. Hij zag Father Is Gone daarentegen wel voor zich als film – eentje die ik best had willen zien. De voor een geslaagde VR cruciale sense of presence is hier, samen met die van Ferrara, het sterkst. Het huis en de binnenplaats uit zijn jeugd, de besneeuwde straat met de ouderwetse straatlantaarns voor de deur, de vader die niet durft te zeggen dat hij ontslagen is en elke dag op vaste tijd de deur blijft uitgaan – ik zie het allemaal voor me, ondanks de ook hier ongepast cartooneske stijl van de personages.

Lee heeft ook de filosofische uitsmijter van het project. Hij kwam er pas toen hij ouder werd achter dat zijn vader, die hij altijd als afwezig had beschouwd en met wie hij, zegt hij, in totaal misschien niet meer dan een uur gesproken had in zijn leven, wel degelijk van hem hield. En dat onder meer liet blijken door hem niets in de weg te leggen. Door hem vrij te laten. En zo, aldus Lee, kan het ook zijn met films: dat ze hun grootste rol spelen in hun afwezigheid.

Overigens kondigde een vroege persmap van Missing Pictures afleveringen aan rondom Guillermo del Toro’s Lovecraft, Francis Ford Coppola’s Megalopolis (een film die binnenkort toch in productie lijkt te gaan), David Lynch’ Ronnie Rocket en een titelloze film van Wong Kar-wai. Aangezien Deneux’ project nu is afgerond, gaan deze kennelijk niet meer gemaakt worden – en heeft dus ook Deneux nu z’n eigen Missing VR’s.


Missing Pictures | 15 december 2022 t/m 4 januari 2023 | Eye Filmmuseum, Amsterdam | Parallel aan de VR vertoont Eye een selectie uit het oeuvre van de deelnemende regisseurs | Op 16 december 2022 openingsevenement met een interview met Clément Deneux en Naomi Kawase door Michel Reilhac.